Afgelopen dinsdag vertrok ik al vroeg in de morgen richting Amsterdam om in het Bimhuis de Biebwatch bij te wonen. Het verhaal van de toekomst was het thema en in de vooraankondiging stond het volgende:
Bent u klaar voor de toekomst? En hoe ziet uw collectie er dan uit? De identiteit van uw bibliotheek bepaalt de inhoud van uw ‘kasten’. Maar die identiteit – wat u wilt zijn en voor wie – bepaalt u zelf. Het is dus van groot belang om te anticiperen op de wereld waarin uw bibliotheek zich bevindt. Het verhaal van de toekomst gaat over het wezen van de bibliotheek. Aan de hand van voorbeelden, trends en toekomstschetsen zetten we u aan het denken over het verhaal dat uw collectie straks vertelt. In vervolgsessies en workshops krijgt u handvatten om dit verhaal daadwerkelijk vorm te geven.
De bibliotheek als supermarkt of smart agent
Inspirerende sprekers stonden er op het programma. Zoals bijvoorbeeld de directeur van Total Identity. Het leek er even op dat de directeur er niet was want hij werd vervangen door Caro van Dijk. Zij begon sterk met de titel van haar presentatie de bibliotheek als supermarkt of smart agent?
Maar om bij haar titel uit te komen moest zij eerst aan de zaal uitleggen wat een merk kan doen voor een organisatie en hoe je je identiteit kan maken en gebruiken om je te onderscheiden. Hiervoor maakte zij onderscheid tussen een merkscenario (onderscheidend vermogen, merkpositie en branding, wil onderscheidend aanwezig zijn) en een identiteitscenario (transparantie aanbrengen, oorspronkelijkheid tonen in communicatie dus storytelling, maatschappelijk relevant opereren, wil verbanden leggen).
Maar welke rol speelt de bibliotheek hierin. Volgens van Dijk is de bibliotheek de expert in de 1:1 relaties. Zij beschreef drie scenario’s:
- dinosaurus van de kenniseconomie
basis = ambitie
verheffing leidt tot mogelijkheden
beheer is toegang verschaffen
= visie op onze tijd is noodzakelijk, boeken zijn niet langer onze corebusiness - supermarkt van de informatiemaatschappij
retailformule
effectiviteit & efficiëntie
optimalisatie van ruimte en tijd
= bibliotheek als veredelde vakkenvuller - smart agent in open source omgeving
1:1 contact
bibliothecaris 2.0 is de expert
betrokkenheid
networking the networks
gepersonaliseerd aanbod
time as the source of value
relatie en ontmoeting
talent ontwikkeling
En de doelstelling van van Dijk voor de bibliotheek: jezelf in de actuele context steeds weer opnieuw uitvinden.
Misschien was ik nog niet helemaal wakker toen van Dijk begon maar mijn eerste indruk na haar presentatie was, waar ging dit in hemelsnaam over. Ik had vooral het gevoel dat ik niet aangesloten was. Of van Dijk niet aan het publiek, wanneer was zij ook alweer voor het laatst in een bibliotheek geweest…. Toen iemand haar dat vroeg gaf zij aan dat dat lang geleden was, tijdens haar studie, maar dat zij nu in de nieuwe OBA weleens ging werken. De directeur van Total Identity bleek wel in de zaal te zitten en roerde zich ook in het debat en ik vraag mij dan af, waarom hield hij de presentatie niet? En met een beetje een down gevoel luisterde ik naar de volgende spreker, hopend dat dit niet de toon van de dag zou zijn.
Hoe een klein museum groot kan zijn
En gelukkig was dat het niet. Dimitri van den Berg van het Nationaal Museum van de Psychiatrie het Dolhuys in Haarlem vertelde enthousiast over zijn museum. Hij heeft bijna dagelijks contact met de klant omdat hij die klant belangrijk vindt. Ik zal eens aan mijn directeur vragen wanneer zij voor het laatst de bibliotheek in is gelopen om zomaar een klant aan te spreken en te vragen wat hij van de bibliotheek vindt en wat er verbeterd kan worden.
Wat mij vooral is bijgebleven aan de presentatie van van den Berg is dat je een rol kan spelen in de buurt. Hij wilde met het museum een rol spelen en dat is gelukt. Ik trek dat dan door naar mijn bibliotheek, welke rol spelen wij in de buurt, zijn wij er eigenlijk wel voor de buurt? Misschien wel niet omdat wij als universiteit ons erg richten op de interne klant, de student, de medewerker en de onderzoeker. Het is interessant om te onderzoeken of welke rol de buurt van ons verwacht en of wij daarin iets kunnen betekenen. Natuurlijk hoeven we geen buurthuis te worden maar we kunnen wel een fijne verblijfplaats zijn waar activiteiten worden georganiseerd.
De uitgever & de boekverkoper
Na de lunch betrad Sander Knol (algemeen directeur Uitgeverij Meulenhoff Boekerij) het podium. Zijn begin was sterk.
Wie zijn wij straks?
- als iedereen een schrijver is
- als iedereen een uitgever is
- als iedereen een boekverkoper is
- als iedereen deskundig is
- als iedereen connected is
Tsja, dat is wel even iets om over na te denken. Als bibliotheekmens denk ik vaak na over de toekomst van de bibliotheek, maar de uitgevers die krijgen het misschien nog wel zwaarder dan wij. En hoe gaan zij dan met die toekomst om? Maar Knol wilde het met de zaal vooral hebben over de toekomst van de bibliotheek (dat was tenslotte ook het thema van de dag) en vroeg zich af:
- wordt de bibliotheek straks een marktgerichte aanbieder
- of retailer
- wordt de bibliotheek marktleider in het segment (bijna) gratis
- of wordt de bibliotheek exploitant van rechten?
en
- waar zit dan de toegevoegde waarde van de bibliotheek in de informatieketen
- partnership – maar met wie dan in de informatieketen, misschien met de uitgevers
- auteursrecht – publiek is niet perse gratis
- beleid: markt- of cultuurgericht – en met welke meetbare doelstellingen
Veel vragen en weinig antwoorden, maar wel iets om over na te denken. Ik denk dat de bibliotheek moet kijken naar samenwerking met de uitgevers en moet zoeken naar datgene waar zij elkaar kunnen versterken. Hoe dat precies moet weet ik ook nog niet maar het is wel iets waar ik over na wil denken in de komende tijd.
Dat samenwerken zie ik ook wel met de boekhandelaren, waar Caroline Damwijk van Libris vertegenwoordiger was. Zij vertelde over ondernemerschap en hoe Libris boekhandels samen sterk zijn. Zij vertelde ook over ebooks en dat zij die verkopen. Ebooks….. verkopen ….. ik zat voorop mijn stoel, waarom wist ik dit niet? Ik stelde die vraag aan het einde van Damwijks betoog, waarom wist ik, als inmiddels fervent ebooklezer, niet dat ik bij hen online ebooks kan kopen? Het antwoord stelde mij niet gerust, ik had namelijk de reclame hiervoor kunnen zien in onder andere de boekwinkel. Maar ik kom niet in een de boekwinkels van Libris. Ik wist niet eens dat die in Rotterdam zit (volgens de website zit er een op de Peppelweg, maar dat is Schiebroek!). Als ik al een boekwinkel bezoek is het Donner en dat is een Selexyz boekwinkel en die hebben volgens mij ebooks nog niet echt omarmd. Op de website hebben ze niet eens een knop ebooks. Inmiddels ben ik erachter dat Libris dat wel heeft.
Maargoed dan wil ik dus een ebook bestellen bij Libris en dan betaal ik nog steeds de hoofdprijs. Ik vind de belevenis van een ebook absoluut niet vergelijkbaar met een papieren boek en dus wil ik die hoofdprijs niet betalen. Een ebook kan ik niet uitlenen, ik kan hem in de kast zetten (soort van) maar het is meer een vluchtig boek dan een boek op papier dat je jaren kan bewaren. Wat gebeurd er overigens als mijn ereader te oud wordt en nieuwe versies mijn aangekochte ebooks niet meer ondersteund. De kans bestaat dat ik dan niet meer bij mijn ebook kan komen. En dus wil ik, zoals gezegd, die hoofdprijs niet betalen. Zolang de uitgevers en de boekverkopers hier niets voor gevonden hebben zal ik weinig tot geen ebooks aanschaffen. Wat ik dan doe. Ik doe nogal eens mee aan online enquêtes waar je BOL boekenbonnen mee kan sparen, ik spaar totdat ik genoeg heb zodat ik de ebooks gratis aan kan schaffen. Dat voelt toch net even beter. Dat ik daarvoor verbonden ben aan BOL is een gegeven, misschien niet mijn eerste maar wel de goedkoopste keus. En ik leen ebooks bij de bibliotheek. Dat die collectie niet zo snel groeit als ik zou willen is ook een gegeven, maar dat is iets voor een andere keer.
Informatiewarenhuis
Terug naar Biebwatch voor de laatste presentatie van de dag. Pim van den Berg straatoloog neemt ons mee op ontdekkingstocht. Met een stortvloed aan foto’s en quotes sluit hij de dag af.
Een aantal quotes:
- jij bent voor mij de architect van informatie (bibliotheek) en jij mag dat zijn
- ik ben een beelddenker, ik begrijp boeken niet (jongere generatie)
- de bibliotheek is verleerd om verhalen te vertellen (ondersteund met een foto van slechte cappuccino als metafoor voor de bibliotheek)
- vertel een ander verhaal dan dat je tot nu toe hebt gedaan
- warenhuis aan informatie
- wat staat er op het boodschappenlijstje van klanten
- vers geperst, hoe vers is informatie
- fantasiefabriek
- vak van bibliothecaris is sexy, maar de naam is dat niet
- huis der verloren dromen
- beleving van de media
Ik voeg daar zelf nog even aan toe: boulevard van kennis.
En wat vond ik nu precies van de dag, of met andere woorden, wat neem ik mee. In ieder geval nieuwe connecties (heb met veel nieuwe en interessante mensen gesproken). Ik neem ook mee het inzicht dat het merk van de bibliotheek belangrijk is en dat we een nieuw verhaal moeten verzinnen. Dat wij misschien wel contact moeten zoeken met de uitgevers en boekverkopers en de samenwerking in gang moeten zetten. Zeker in het geval van ebooks is hier veel te winnen denk ik. Dat wij moeten blijven praten, nadenken, filosoferen, brainstormen over de toekomst. Maar dat wij ook moeten doen! Dat niet alle sprekers even aansprekend waren vergeet ik even. Dat de klant, de gebruiker en de nog niet klant weinig aan bod kwamen ook. Dat bibliotheken nog ontzettend hun best doen om jongeren binnen te halen en hier van alles voor verzinnen, ik dacht tijdens de Biebwatch waarom eigenlijk….. waarom zoveel moeite doen en trekken aan een dood paard? De jongeren willen niet naar binnen, dus waarom niet richten op de gebruikers die dat wel willen. Er wel voor zorgend dat de jongeren je weten te vinden als het nodig is.
Heeft Probiblio met deze Biebwatch zijn aankondiging waargemaakt? Misschien niet helemaal. Het ging wel over de identiteit van de bibliotheek (zijdelings) en over de collectie (heel soms). En ook werden de workshops aangekondigd, aparte sessies waar je dieper ingaat op het onderwerp. Maar hoe je het merk bibliotheek sterk neer moet zetten, daar had ik graag meer over willen weten. En ook de toekomstschetsen mistte ik. De locatie en de mensen maakte veel (zo niet alles) goed. En dus sluit ik niet negatief af, ik heb een leuke dag gehad!