ebooks – moqub’s bibliotheek van dingen

UGame ULearn UDebate 2010 – Meet the Author, Publisher, Bookseller, (ereader) Producer, Teacher & Librarian

Op 1 april zijn Marina en ik debatleiders bij het UGame ULearn UDebate 2010.

We hebben al een keer eerder iets samen gedaan en dat was goed bevallen dus wilden wij wel weer eens iets samen oppakken. Het debat gaat over ebooks/ereaders en wat deze voor het onderwijs en de bibliotheek kunnen betekenen.

In het panel zitten:
Kees Holierhoek / voorzitter stichting LIRA
Paul Sebes / literair agent/auteur
Jurriaan Dunnebier / Marketing Manager Benelux Sony
Erik Oltmans / Senior Consultant Thaesis
Marcel de Leeuwe / Leerbeleving
Eppo van Nispen tot Sevenaer / directeur DOK

We beginnen om 12.45 uur in Commissiekamer 3.

Je hoeft je niet van te voren te registreren voor het debat. Van te voren kun je wel al stellingen bij ons aanleveren. Dit kan via mail of via twitter (gebruik dan de hashtag #ugulud10). De hashtag zal ook tijdens het debat gebruikt worden om stellingen uit de zaal (of van de mensen die niet fysiek aanwezig zijn) te projecteren op het scherm en de reacties van het publiek aan de panelleden te laten zien. Wij hopen natuurlijk op veel interactie!

Biebwatch – het verhaal van de toekomst

Afgelopen dinsdag vertrok ik al vroeg in de morgen richting Amsterdam om in het Bimhuis de Biebwatch bij te wonen. Het verhaal van de toekomst was het thema en in de vooraankondiging stond het volgende:

Bent u klaar voor de toekomst? En hoe ziet uw collectie er dan uit? De identiteit van uw bibliotheek bepaalt de inhoud van uw ‘kasten’. Maar die identiteit – wat u wilt zijn en voor wie – bepaalt u zelf. Het is dus van groot belang om te anticiperen op de wereld waarin uw bibliotheek zich bevindt. Het verhaal van de toekomst gaat over het wezen van de bibliotheek. Aan de hand van voorbeelden, trends en toekomstschetsen zetten we u aan het denken over het verhaal dat uw collectie straks vertelt. In vervolgsessies en workshops krijgt u handvatten om dit verhaal daadwerkelijk vorm te geven.

De bibliotheek als supermarkt of smart agent

Inspirerende sprekers stonden er op het programma. Zoals bijvoorbeeld de directeur van Total Identity. Het leek er even op dat de directeur er niet was want hij werd vervangen door Caro van Dijk. Zij begon sterk met de titel van haar presentatie de bibliotheek als supermarkt of smart agent?

Maar om bij haar titel uit te komen moest zij eerst aan de zaal uitleggen wat een merk kan doen voor een organisatie en hoe je je identiteit kan maken en gebruiken om je te onderscheiden. Hiervoor maakte zij onderscheid tussen een merkscenario (onderscheidend vermogen, merkpositie en branding, wil onderscheidend aanwezig zijn) en een identiteitscenario (transparantie aanbrengen, oorspronkelijkheid tonen in communicatie dus storytelling, maatschappelijk relevant opereren, wil verbanden leggen).

Maar welke rol speelt de bibliotheek hierin. Volgens van Dijk is de bibliotheek de expert in de 1:1 relaties. Zij beschreef drie scenario’s:

dinosaurus van de kenniseconomie
basis = ambitie
verheffing leidt tot mogelijkheden
beheer is toegang verschaffen
= visie op onze tijd is noodzakelijk, boeken zijn niet langer onze corebusiness
supermarkt van de informatiemaatschappij
retailformule
effectiviteit & efficiëntie
optimalisatie van ruimte en tijd
= bibliotheek als veredelde vakkenvuller
smart agent in open source omgeving
1:1 contact
bibliothecaris 2.0 is de expert
betrokkenheid
networking the networks
gepersonaliseerd aanbod
time as the source of value
relatie en ontmoeting
talent ontwikkeling

En de doelstelling van van Dijk voor de bibliotheek: jezelf in de actuele context steeds weer opnieuw uitvinden.

Misschien was ik nog niet helemaal wakker toen van Dijk begon maar mijn eerste indruk na haar presentatie was, waar ging dit in hemelsnaam over. Ik had vooral het gevoel dat ik niet aangesloten was. Of van Dijk niet aan het publiek, wanneer was zij ook alweer voor het laatst in een bibliotheek geweest…. Toen iemand haar dat vroeg gaf zij aan dat dat lang geleden was, tijdens haar studie, maar dat zij nu in de nieuwe OBA weleens ging werken. De directeur van Total Identity bleek wel in de zaal te zitten en roerde zich ook in het debat en ik vraag mij dan af, waarom hield hij de presentatie niet? En met een beetje een down gevoel luisterde ik naar de volgende spreker, hopend dat dit niet de toon van de dag zou zijn.

Hoe een klein museum groot kan zijn

En gelukkig was dat het niet. Dimitri van den Berg van het Nationaal Museum van de Psychiatrie het Dolhuys in Haarlem vertelde enthousiast over zijn museum. Hij heeft bijna dagelijks contact met de klant omdat hij die klant belangrijk vindt. Ik zal eens aan mijn directeur vragen wanneer zij voor het laatst de bibliotheek in is gelopen om zomaar een klant aan te spreken en te vragen wat hij van de bibliotheek vindt en wat er verbeterd kan worden.

Wat mij vooral is bijgebleven aan de presentatie van van den Berg is dat je een rol kan spelen in de buurt. Hij wilde met het museum een rol spelen en dat is gelukt. Ik trek dat dan door naar mijn bibliotheek, welke rol spelen wij in de buurt, zijn wij er eigenlijk wel voor de buurt? Misschien wel niet omdat wij als universiteit ons erg richten op de interne klant, de student, de medewerker en de onderzoeker. Het is interessant om te onderzoeken of welke rol de buurt van ons verwacht en of wij daarin iets kunnen betekenen. Natuurlijk hoeven we geen buurthuis te worden maar we kunnen wel een fijne verblijfplaats zijn waar activiteiten worden georganiseerd.

De uitgever & de boekverkoper

Na de lunch betrad Sander Knol (algemeen directeur Uitgeverij Meulenhoff Boekerij) het podium. Zijn begin was sterk.

Wie zijn wij straks?

als iedereen een schrijver is
als iedereen een uitgever is
als iedereen een boekverkoper is
als iedereen deskundig is
als iedereen connected is

Tsja, dat is wel even iets om over na te denken. Als bibliotheekmens denk ik vaak na over de toekomst van de bibliotheek, maar de uitgevers die krijgen het misschien nog wel zwaarder dan wij. En hoe gaan zij dan met die toekomst om? Maar Knol wilde het met de zaal vooral hebben over de toekomst van de bibliotheek (dat was tenslotte ook het thema van de dag) en vroeg zich af:

wordt de bibliotheek straks een marktgerichte aanbieder
of retailer
wordt de bibliotheek marktleider in het segment (bijna) gratis
of wordt de bibliotheek exploitant van rechten?

waar zit dan de toegevoegde waarde van de bibliotheek in de informatieketen
partnership – maar met wie dan in de informatieketen, misschien met de uitgevers
auteursrecht – publiek is niet perse gratis
beleid: markt- of cultuurgericht – en met welke meetbare doelstellingen

Veel vragen en weinig antwoorden, maar wel iets om over na te denken. Ik denk dat de bibliotheek moet kijken naar samenwerking met de uitgevers en moet zoeken naar datgene waar zij elkaar kunnen versterken. Hoe dat precies moet weet ik ook nog niet maar het is wel iets waar ik over na wil denken in de komende tijd.

Dat samenwerken zie ik ook wel met de boekhandelaren, waar Caroline Damwijk van Libris vertegenwoordiger was. Zij vertelde over ondernemerschap en hoe Libris boekhandels samen sterk zijn. Zij vertelde ook over ebooks en dat zij die verkopen. Ebooks….. verkopen ….. ik zat voorop mijn stoel, waarom wist ik dit niet? Ik stelde die vraag aan het einde van Damwijks betoog, waarom wist ik, als inmiddels fervent ebooklezer, niet dat ik bij hen online ebooks kan kopen? Het antwoord stelde mij niet gerust, ik had namelijk de reclame hiervoor kunnen zien in onder andere de boekwinkel. Maar ik kom niet in een de boekwinkels van Libris. Ik wist niet eens dat die in Rotterdam zit (volgens de website zit er een op de Peppelweg, maar dat is Schiebroek!). Als ik al een boekwinkel bezoek is het Donner en dat is een Selexyz boekwinkel en die hebben volgens mij ebooks nog niet echt omarmd. Op de website hebben ze niet eens een knop ebooks. Inmiddels ben ik erachter dat Libris dat wel heeft.

Maargoed dan wil ik dus een ebook bestellen bij Libris en dan betaal ik nog steeds de hoofdprijs. Ik vind de belevenis van een ebook absoluut niet vergelijkbaar met een papieren boek en dus wil ik die hoofdprijs niet betalen. Een ebook kan ik niet uitlenen, ik kan hem in de kast zetten (soort van) maar het is meer een vluchtig boek dan een boek op papier dat je jaren kan bewaren. Wat gebeurd er overigens als mijn ereader te oud wordt en nieuwe versies mijn aangekochte ebooks niet meer ondersteund. De kans bestaat dat ik dan niet meer bij mijn ebook kan komen. En dus wil ik, zoals gezegd, die hoofdprijs niet betalen. Zolang de uitgevers en de boekverkopers hier niets voor gevonden hebben zal ik weinig tot geen ebooks aanschaffen. Wat ik dan doe. Ik doe nogal eens mee aan online enquêtes waar je BOL boekenbonnen mee kan sparen, ik spaar totdat ik genoeg heb zodat ik de ebooks gratis aan kan schaffen. Dat voelt toch net even beter. Dat ik daarvoor verbonden ben aan BOL is een gegeven, misschien niet mijn eerste maar wel de goedkoopste keus. En ik leen ebooks bij de bibliotheek. Dat die collectie niet zo snel groeit als ik zou willen is ook een gegeven, maar dat is iets voor een andere keer.

Informatiewarenhuis

Terug naar Biebwatch voor de laatste presentatie van de dag. Pim van den Berg straatoloog neemt ons mee op ontdekkingstocht. Met een stortvloed aan foto’s en quotes sluit hij de dag af.

Een aantal quotes:

jij bent voor mij de architect van informatie (bibliotheek) en jij mag dat zijn
ik ben een beelddenker, ik begrijp boeken niet (jongere generatie)
de bibliotheek is verleerd om verhalen te vertellen (ondersteund met een foto van slechte cappuccino als metafoor voor de bibliotheek)
vertel een ander verhaal dan dat je tot nu toe hebt gedaan
warenhuis aan informatie
wat staat er op het boodschappenlijstje van klanten
vers geperst, hoe vers is informatie
fantasiefabriek
vak van bibliothecaris is sexy, maar de naam is dat niet
huis der verloren dromen
beleving van de media

Ik voeg daar zelf nog even aan toe: boulevard van kennis.

En wat vond ik nu precies van de dag, of met andere woorden, wat neem ik mee. In ieder geval nieuwe connecties (heb met veel nieuwe en interessante mensen gesproken). Ik neem ook mee het inzicht dat het merk van de bibliotheek belangrijk is en dat we een nieuw verhaal moeten verzinnen. Dat wij misschien wel contact moeten zoeken met de uitgevers en boekverkopers en de samenwerking in gang moeten zetten. Zeker in het geval van ebooks is hier veel te winnen denk ik. Dat wij moeten blijven praten, nadenken, filosoferen, brainstormen over de toekomst. Maar dat wij ook moeten doen! Dat niet alle sprekers even aansprekend waren vergeet ik even. Dat de klant, de gebruiker en de nog niet klant weinig aan bod kwamen ook. Dat bibliotheken nog ontzettend hun best doen om jongeren binnen te halen en hier van alles voor verzinnen, ik dacht tijdens de Biebwatch waarom eigenlijk….. waarom zoveel moeite doen en trekken aan een dood paard? De jongeren willen niet naar binnen, dus waarom niet richten op de gebruikers die dat wel willen. Er wel voor zorgend dat de jongeren je weten te vinden als het nodig is.

Heeft Probiblio met deze Biebwatch zijn aankondiging waargemaakt? Misschien niet helemaal. Het ging wel over de identiteit van de bibliotheek (zijdelings) en over de collectie (heel soms). En ook werden de workshops aangekondigd, aparte sessies waar je dieper ingaat op het onderwerp. Maar hoe je het merk bibliotheek sterk neer moet zetten, daar had ik graag meer over willen weten. En ook de toekomstschetsen mistte ik. De locatie en de mensen maakte veel (zo niet alles) goed. En dus sluit ik niet negatief af, ik heb een leuke dag gehad!

Gelezen in de maand: februari

Vier ebooks las ik in de eerste weken van februari.

De vrouw die met vuur speelde & Gerechtigheid / Stieg Larsson

Het was dat collega A. mij vertelde dat deel 2 en 3 van de Millenium Triologie zeker de moeite waard waren en dat ik haar op haar woord vertrouwde anders had ik deze boeken niet als ebook aangeschaft en ook niet gelezen. Nu hielp het ook dat ik nog kortingsbonnen van Bol in de la had liggen en dat ik beide boeken voor nog geen 10 euro kon kopen. En ik moet toegeven, deel 2 is zeker veel spannender dan deel 1 waarvan ik schreef dat ik die maar matig vond. En deel 3 moet je gewoon lezen omdat daar alles op zijn plaats valt. En dus, met dit in mijn achterhoofd, vind ik deel 1 oke, maar raad ik iedereen aan om, als je deel 1 al gelezen hebt, de overige twee delen ook te lezen. Het is zeker de moeite waard.

De stille zonde / Lieneke Dijkzeul

Deze auteur ken ik eigenlijk alleen maar van haar kinderboeken en toen ik haar eerste boek voor volwassenen zag in de collectie van NetLibrary wilde ik deze toch wel graag lezen. Het verhaal gaat over Eric Janson, een 58-jarige docent die tijdens een schoolreünie vermoord wordt teruggevonden in de herenwc’s. Iedereen die bij de reünie aanwezig is geweest kan de dader zijn. Het is dan ook een lastige klus voor inspecteur Paul Vegter en zijn assistente Renée om uit te vinden wie het heeft gedaan.

David Bomer is een kanshebber, hij is arrogant, raadselachtig en de politie weet dat er dingen zijn die hij niet verteld maar komt er niet echt achter wat het is. Als David zijn zwangere vriendin verlaat om te gaan samenwonen met oud-klasgenootje Eva Stotijn begrijpt de politie er helemaal niets meer van. Eva heeft namelijk een dochtertje. Eva is een beetje neurotisch, heeft anorexia gehad en is niet erg positief over het leven dat zij leeft. Waarom, daar kom je als lezen beetje bij beetje achter.

Eric Janson, de docent, is twee keer getrouwd geweest en beide vrouwen vinden het niet zo erg dat hij is overleden. Als lezer heb je al snel het vermoeden dat deze docent geheimen heeft. Dat Eva hier een rol in speelt lijkt logisch. Maar ook David heeft geheimen. Alles komt bij elkaar aan het einde van het verhaal, dat met zijn open einde, toch een beetje onbevredigend is. Dat het in deze literaire meer gaat om het waarom in plaats van om het wie heeft het gedaan moge duidelijk zijn. Het is dan ook niet echt een thriller maar meer een spannende roman.

Mevrouw Verona daalt de heuvel af / Dimitri Verhulst

In nog geen twee uurtjes las ik het boek (boek heeft maar 111 pagina’s). Maar om nou te zeggen dat ik het een leuk boek vond, niet echt. Juist vanwege zijn lengte lees je door, omdat je denkt dat het misschien nog wel interessanter wordt, een ontknoping krijgt die je niet verwacht, of zoiets. Niets van dat alles. Het verhaal gaat over Mevrouw Verona die in Oucwègne woont. Een gehucht. Haar man is overleden aan longkanker, niet echt, hij heeft zich opgehangen aan een boom in het bos dat aan hun tuin grenst waar zij eigenaar van zijn. Als Mevrouw Verona de berg waar zij op woont afdaalt, weet je dat zij niet omhoog terug klimt maar er voor kiest om zich bij haar man te voegen. In de tussentijd krijg je nog wat informatie over de bewoners van het plaatsje. En eigenlijk is het best treurig, hoe zij leven, wat zij doen, hoe zij hun tijd doorbrengen. Treurig, dat is misschien wel het beste woord om dit boek te beschrijven.

Afbeelding: tower of books and a man interested door Zen

Gekocht – gedownload – gelezen

Iets meer dan een week geleden kocht ik bij Bol.com een Sony ebookreader. Ik twijfelde al een tijdje of ik er wel of niet een wilde want na een test bij de bibliotheek waar ik werk een jaar geleden was ik nog niet overtuigd. Ik mocht toen de Iliad testen en dat was geen succes. Een onhandig apparaat, traag, niet logisch in de bediening en voor wetenschappelijk materiaal geen logische optie.

bolcom

Inmiddels was er wat tijd verstreken en zijn er nieuwe modellen ebookreaders op de markt gekomen. Ook leesde ik online van mensen die ik volg positieve berichten over de nieuwste ebookreaders. En toen de aanbieding van Bol voorbij kwam had ik zoiets van waarom ook niet. Van de boeken die je erbij krijgt stonden er veel al op mijn nog-lezen-lijstje.

Bol hield zich niet aan “voor half 10 besteld de volgende dag in huis” maar dat was niet heel erg. Op vrijdagavond had ik de ebookreader in handen en kon ik aan de slag. Dacht ik. Maar eerst opladen, 45 minuten. En dat duurt best lang als je er op zit te wachten. Ondertussen downloadde ik twee verschillende soorten software, de Adobe Digital Editions (omdat ik die nodig heb om boeken uit de openbare bibliotheek te lenen) en de Sony eBook Library (meegeleverd op de reader).

Ik twijfelde even of de software en de ebookreader wilden werken met windows 7 maar OnTheMike stelde me gerust en hij had gelijk.

ebooktwitter

En toen kwam het, ik moest de boeken die ik had gekocht bij Bol downloaden. Dat was even lastig en wilde niet gelijk lukken. Ik gebruikte Firefox en dat was het probleem. En na een aantal keren proberen toch maar IE opgestart. De ebooks verschenen in mijn eBook Library en ik kon gaan lezen. Maar eerst nog even langs de openbare bibliotheek om een account aan te maken bij NetLibrary. Dat moet bij de bibliotheek omdat NetLibrary kijkt naar IP-adres. Eenmaal een account aangemaakt kun je overal en nergens boeken online lenen.

Nu had ik nog nooit eerder internet gebruikt bij de OB Rotterdam en wist dus niet dat ik helemaal naar boven moest om daar achter een pc te gaan zitten. Daar aangekomen, via een meneer op de eerste verdieping die al meteen liet weten dat het lenen van ebooks problemen geeft, maakte een mevrouw een account voor me aan zodat ik een half uur gratis mocht internetten. Thuisgekomen meteen getest en het werkt allemaal prima. Het eerste boek dat ik op mijn ereader las was de Amberzaal, geleend dus bij de bibliotheek.

Na een week de ereader gebruikt te hebben kan ik nu al zeggen dat hij mij uitermate bevalt. Ik vind het handig dat ik geen dikke boeken hoef mee te slepen in de trein en dat ik kan kiezen wat ik wil lezen omdat er meerdere boeken op de ereader staan. De eerste twee dagen bleef de ereader twee keer hangen maar dat heb ik de laatste dagen niet meer gehad dus zie ik dat als opstartproblemen. Het lenen met NetLibrary werkt ook soepel. Ik ben alleen benieuwd of ik met mijn account ook boeken kan lenen bij de bibliotheek waar ik werk en dat ga ik binnenkort uitproberen.

Ebooks en onderwijs

Een paar maanden geleden mocht ik een aantal ebookreaders testen voor de universiteitsbibliotheek waar ik werk. Maar niet alleen ik testte de readers ook studenten, docenten en onderzoekers deden mee. Wij kwamen allemaal tot dezelfde conclusie: aardige apparaten maar voor het onderzoek en onderwijs is het nog net niet voldoende doorontwikkeld. Tenminste niet voor het soort onderzoek en onderwijs dat op de TU Delft wordt aangeboden. En dus besloot de bibliotheek dat er nog geen dozijn ebookreaders aangeschaft hoefde te worden om deze uit te kunnen lenen aan de gebruikers.

Sindsdien houd ik de ontwikkeling van ebookreaders en ebooks in de gaten en bewaar ik alles wat ik tegenkom over de verschillende readers die op de markt zijn, de ervaringen die gebruikers met de readers hebben, maar ook de links met catalogi van ebooks. Daarom viel het bericht bij ResourceShelf mij ook op waar aandacht wordt geschonken aan een onderzoek van JISC over ebooks in het onderwijs.

jisc_ebooks

In de afgelopen twee jaar heeft JISC samengewerkt met universiteiten in de UK om te onderzoeken hoe ebooks gebruikt worden door studenten en docenten. Bij aanvang van het onderzoek gebruikten zij 36 ebooks die gebruikt worden in het onderwijs op het gebied van management, media studies, techniek en medicijnen. Deze boeken werden geselecteerd door een speciale commissie en gratis beschikbaar gesteld voor alle gebruikers binnen het hoger onderwijs op het MyiLibrary platform. Aan het onderzoek deden 127 universiteiten mee.

Het onderzoek had twee doelstellingen:

to collect qualitative and quantitative data on e-book user behaviours
to measure the impact of making e-books freely available at the point of use on publisher’s print sales and library circulation figures.

In januari 2008 werd de eerste enquete gehouden onder de gebruikers en maar liefst 23.445 mensen deden hieraan mee (resultaten). Een jaar later werd deze enquete herhaald. Deze zomer zullen de resultaten van beide onderzoeken vergeleken worden en zal er een nieuw rapport uitkomen.

Een drietal opmerkelijke dingen die in deze korte rapportage te vinden zijn:

de meeste studenten lezen verschillende verschillende hoofdstukken in korte perioden en gebruiken de ereader voor 11 minuten of langer per sessie
maar 26% van de docenten raden het lezen van ebooks niet aan, aan studenten
64% van de studenten gebruiken ebooks en 52% verkrijgt deze via de bibliotheek in plaats van ze op internet te downloaden/kopen of ze van vrienden/collega’s te lenen.

En nog een fijn antwoord voor de universiteitsbibliotheken:

jisc_ebooks_bib

Gebruikt beeldmateriaal is afkomstig van Flickr – recruit more techs! van striatic