Van 14 tot 16 juni was ik in Aarhus (Denemarken) om de Next Library unConference te bezoeken. Op de website kon ik lezen wat er precies met een unConference werd bedoeld:

It is not the main scope to have a programme with a lot of long speeches and presentations – the idea is that the most of the time we will all work together in groups and bring up relevant topics and contribute with mutual knowledge and ideas.

Tijdens de opening op de eerste dag werd nog even uitgelegd wat we nu precies gingen doen. Hiervoor werden vier principes van een unConference gepresenteerd:

• the people that are here are the right people
• whatever happens is supposed to happen
• whenever it starts it is the right time to start
• when it’s over it’s over

Maar eerst de warming-up met Christian Byrge – oftewel een introductie in het nieuwe denken. De avond ervoor deed Christian ook al iets vergelijkbaars toen wij met zijn allen in de openbare bibliotheek van Aarhus werden ontvangen voor diner & drinks.

Christian was op zoek naar mensen in de zaal die iets gemeenschappelijks hebben, dit kan zijn de haarkleur, de kleding, de schoenen, de lengte, etc. Deze duo’s moeten dan tegenover elkaar gaan staan, ogen sluiten en denken aan een gebeurtenis, een idee, een visie en vervolgens dit in zeer korte tijd overbrengen aan de ander. Voor de mensen in de zaal die er de avond ervoor niet bij waren was dit een leuk spelletje, maar als je het al een keer gedaan hebt denk je toch al snel…. daar gaan we weer. Wat hij niet eerder deed en op zich wel grappig was, was dat hij de hele zaal tegelijk liet schreeuwen YES WE MADE A MISTAKE!! De energie was goed en de zaal enthousiast. Laten we beginnen met de keynotes. Ow nee. Christian heeft nog een aantal tips. Emailen, surfen op het web en je mobiel gebruiken leiden af tijdens de presentaties. Dus deze dingen liever niet gebruiken en je aandacht erbij houden.

Jens Thorhauge

Als eerste kwam Jens Thorhauge het podium op. Hij is de algemeen directeur van de Danish Agency for Libraries and Media.  De titel van zijn presentatie: Next Library… or shrink.

In zijn meer inleidende verhaal sprak hij over de nieuwe bibliotheek, een plek waar gebruikers een belangrijke rol spelen in het aanleveren van content en het aanjagen van innovatie. Maar waar ook interactieve ruimten een plek krijgen. In de geschiedenis ziet Thorhauge drie golven van verandering: van kaartcatalogus naar database, van niet digitaal naar digitaal (internet) en van google en sociale technologieën naar globalisering waarbij een cultuuromslag belangrijk is. Ook ziet hij drie assen in de veranderende wereld: een nieuwe geglobaliseerde economie en technologie, een kennismaatschappij die gebaseerd is op netwerken en een nieuwe mindset die gecreëerd wordt. Dat deze nieuwe kansen ook zorgen voor nieuwe problemen is duidelijk. Er ontstaat een nieuw soort armoede, maar ook nieuwe vormen van fundamentalisme en sociale spanning. Thorhauge haalt hiervoor Otto Scharmer aan. Een naam die ik nog niet kende maar waarvan ik zeker het boek Theory U wil lezen. Volgens Thorhauge zijn er diepgaande culturele veranderingen wenselijk (hij noemde het van solid naar liquid en verwees naar het boek Liquid Modernity van Zygmunt Bauman) waarbij de wereld steeds platter wordt en nieuwe competenties noodzakelijk zijn. Lifelong Learning speelt hierbij een zeer belangrijke rol. Maar ook de constante herdefinitie van de eigen leefsituatie. Het veranderende medialandschap vraagt om nieuwe manieren om mensen te betrekken bij innovatie en verandering.

Hoe past de bibliotheek in dit plaatje? De bibliotheek moet volgens Thorhauge zorgen voor waarde voor haar gebruikers en moet de agenda van de maatschappij ondersteunen, sociale vooruitgang dus. De nieuwe media zijn een middel of een gereedschap om de doelen van de bibliotheek om een antwoord te geven op de uitdagingen die voor ons liggen. Door innovatie te ondersteunen en belang te hechten aan Lifelong Learning kan de bibliotheek haar plaats in de maatschappij veilig stellen. In Denemarken zie je dat het aantal bezoekers van de bibliotheek gelijk blijft maar dat er minder wordt uitgeleend. De gebruikers willen 24/7 toegang en dus zie je dat technologie wordt gebruikt om dit te realiseren.

the library space is becoming the medium

Maar hoe nu verder? Volgens Thorhauge claimen de openbare bibliotheken al een nieuwe rol door die derde plaats te zijn, activiteiten rondom leren te organiseren en door relaties aan te gaan in plaats van alleen maar aan te bieden.

Helene Blowers

Hierna was Helene Blowers aan de beurt. Haar presentatie had ik nog niet eerder in zijn geheel gezien maar er is (eerder) al zoveel over geschreven dat ik mijn samenvatting hier niet zal geven en zal volstaan met het embedden van haar presentatie.

Gene Tan

En toen betrad Gene Tan het podium. Wat een bijzondere verschijning was dit, zeker een die je niet snel associeert met een bibliotheek. Hij begon met een spelletje.

Gene Tan laat nu de hele zaal het spelletje doen from moqub on Vimeo.

Het kwam hier op neer: pak de wijsvinger van de persoon naast je vast in jouw hand en terwijl er een verhaal wordt voorgelezen knijp je heel hard in die vinger als je het woord book, face of facebook hoort. Hilarish.

Hierna sprak Tan over The Unlibrary Service: Subvert. Zijn presentatie maakte hij op een servetje in het vliegtuig en was redelijk chaotisch.Wat ik ervan heb onthouden is dat Tan met zijn team iets heeft ontwikkeld dat heet Ask Stupid Questions – the unGoogle Search. Met een groep gaat hij bij bedrijven langs en doet dan sessies die veel overeenkomsten hebben met Japanse gameshows. Nadat het bedrijf stomme vragen heeft gesteld gaat het team aan de slag en na 8 uur hebben zij de oplossing gevonden.

En Tan sprak over het project UnLibrary:

Project UnLibrary -redefining libraries: unconventional . unravelled . unbound
Project UnLibrary WHAT IF YOU TOOK OVER A LIBRARY? HOW WOULD IT LOOK LIKE?
Project UnLibrary is a social experiment to prototype a participatory ‘library within a library’. This would involve a group of outsiders who were non-librarians, who would ‘take over’ a space within a public library, and redesign it towards an end-goal in mind.

Na de keynotes was het tijd voor workshops. In vier verschillende zalen werd dieper ingegaan op bepaalde onderwerpen. Nu is het lastig om in een collegezaal een workshop te houden en dus werd de workshop van Chriss Batt over Libraries in the Knowledge Landscape meer een lezing dan een workshop.

Nate Hill & Peter Alsbjer

Nate Hill van de Brroklyn Public Library had hetzelfde probleem. Hij vertelde over de Library Outpost – a new service model for urban public libraries.

In het kort komt het model van Hill hierop neer.

• Strategic location. The Outpost is a small space in a commercial area, a business improvement district, or a transportation hub. Rather than bring the patrons to the library, the Outpost brings the library to the patrons.
• Extended service hours. The Outpost will be open from 8AM until 10PM, giving the community access to library materials, exhibitions, and programs during the times most convenient to them.
• Collection available via online holds system. Rather than providing a localized browsing collection, the Outpost will connect users to all library materials via the catalog.
• Reference service. Outpost staff will provide exceptional reference services using online databases and internet searching strategies. All reference sources will be electronic.
• Wireless access and digital library content. The Outpost will be a comfortable WiFi zone to work in from a table or play in from a lounge chair. Through patrons’ portable devices they can access digital content via the library website.
• Programming and Exhibition space. The Outpost will feature exhibitions that pair the library’s collection and services with art related to community interests. The space will also be flexible enough to accommodate performances, lectures, concerts, discussions, even meals during evening hours.

Dus geen collectie, maar wel de toegang tot de collectie. Op een strategische plek, dit kan zijn een kantorengebied in de stad, een winkelcentrum of op een station. En weinig vloeroppervlak, Hill heeft het dan over 160m2.

Hill vertelde ook over het project Greenpoint Poetry. Meer hierover lees je op zijn weblog.

Peter Alsbjer die ook in deze workshop als spreker op mocht treden is een oldschool librarian. Hij zette Ning in om de bibliotheek virtueel te maken.

De vraag aan de zaal aan het einde van deze workshop was: kun je een bibliotheek openen zonder boeken? Mag je het dan nog een bibliotheek noemen? Ook al kun je alles online aanvragen? En dat zijn vragen om eens langer over na te denken. Dan voeg ik deze vraag hier nog aan toe: als je het geen bibliotheek noemt komen er dan weer groepen binnen die je al jaren kwijt bent?

Martin Brynskov

De laatste workshop van de dag die ik volgde was die van Martin Brynskov. Hij is onderzoeker aan de universiteit van Aarhus en houdt zich bezig met Digital Urban Living waarvoor hij samenwerkt met journalisten en mensen uit de media. Brynskov vindat dat de dingen die mensen met hun mobiele telefoon doen allemaal relevantie hebben voor de bibliotheek.

Brynskov ziet de volgende relevante trends:

• trend 1: digitalisering – ebook, kindle, iphone
• trend 2: mobile en childern – in Scandinavië krijgen kinderen erg vroeg al een mobiel, eerder dan in Japan – new mobile services
• trend 3: near field interaction – payment, ID
• trend 4: contextualization (augmented reality) – location based services
• trend 5: de contextualization – place is an optional experience, not a requirement

Na zijn korte presentatie gingen de deelnemers in de zaal nadenken over deze trends en wat de bibliotheek hiermee zou kunnen doen.

Chris Batt

De eerste spreker op de tweede dag was Chris Batt. Hij sprak over Learning Spaces en de titel van zijn presentatie was Learning was never was what it used to be. Batt heeft de laatste zeven jaar met politici gewerkt en denkt met hen na over nationale politieke framework rondom bibliotheken. Net als de spreker van de eerste dag gebruikt Batt quotes van andere auteurs om zijn verhaal te onderbouwen. De eerste auteur die hij aanhaalt is Manuel Castello en zijn boek The Rise of the Network Society (link naar Google Books). Batt beschrijft een van de problemen die in dit boek worden beschreven en die the land of informed bewilderment wordt genoemd. Iedereen heeft toegang tot informatie maar mensen weten niet wat ze ermee moeten doen. Dit probleem oplossen is datgene dat de maatschappij in de toekomst zou moeten doen.

Batt stelt het publiek een vraag: als bibliotheken nog niet zouden bestaan, zou iemand ze dan uitvinden? Bij deze vraag gaat het om een paar dingen. Kun je als bibliotheek op lange termijn sociale waarde opbrengen? Hoe ziet de next librarian er uit? Wie werken er de komende 50 jaar in de bibliotheek? Wat wil je het publiek geven en is dit haalbaar?

Boeken spelen nog altijd een grote rol in bibliotheken en zijn belangrijk in het debat. Volgens Batt is dat verkeerd. Hij ziet namelijk een gevaar in het feit dat wij onszelf blijven herhalen met iets dat al vanaf 1416 bestaat, namelijk boeken. Toen de boekdrukkunst ontstond kwamen belangrijke mensen bij elkaar die spraken over de toekomst van het handgeschreven boek. Toen dacht men, als wij de boekdrukkunst negeren, gaat deze vanzelf wel weg. En dus meent Batt dat wij los van het medium de rol van de bibliotheek moeten definiëren en hiermee maximale waarde aan de gemeenschap geven. Batt geeft quotes uit Susan Greenfields boek Tomorrow’s People en uit Clay Shirkys boek Here comes Everybody om aan te geven dat iemand die is geboren in de 21e eeuw geen nostalgische gevoelens heeft ten opzichte van het gedrukte boek.

Batt ziet een rol voor bibliotheken als het gaat om Learning for Life. Zijn onderzoek zal ook de komende tijd dit onderwerp hebben.

help everyone to discover and understand more about the world everyday

ziet Batt als de missie van de openbare bibliotheek. Hiervoor moet een ander soort bibliotheekmedewerker opgeleid worden. Een knowledge warrior in plaats van een bibliothecaris. En zullen samenwerkingsverbanden gezocht worden met andere instituten in het kennislandschap, zoals musea, archieven, etc. om samen leiders te worden in het kennisnetwerk.

Meer presentaties van Batt vind je op Slideshare.

Deborah Jacobs

Na Batt is het tijd voor Deborah Jacobs van de Bill & Melinda Gates Foundation om iets te vertellen over Global Libraries in haar presentatie  Libraries building communities and communities building libraries – a call to action. Haar presentatie is meer een wakkerschudsessie. Het is wat haar betreft te laat als wij ons alleen maar bezig gaan houden met advocacy, wij moeten rebellen worden als wij willen dat de politiek ons werk blijft ondersteunen. 

Haar vraag aan de zaal: welke competenties hebben nieuwe bibliothecarissen nodig? Uiteraard is dit charisma, maar ook durven opstaan en spreken voor datgene waarvoor je staat. Vaak zijn het niet de traditionele bibliothecarissen die dit doen maar mensen vanuit andere bedrijfstakken die de rol van de bibliothecaris overnemen. En je kunt je afvragen of dit heel erg is.

Conclusie

Na deze lezing stond er nog een workshop op het programma waarna het symposium alweer afgelopen was. Anderhalve dag unConference in Aarhus en ik ging weer op weg naar huis. Wat mij is bijgebleven is het enthousiasme van onze noorderburen. De medewerkers van de Openbare Bibliotheek in Aarhus die al jaren wachten op een nieuw gebouw dat er hopenlijk in 2017 gaat komen. De medewerkers van Library10 die juist eens niet doen wat je in een bibliotheek verwacht en hier ontzettend succesvol in zijn. Het is gewoon interessant om mensen te spreken met hetzelfde vak in een ander deel van de wereld, een ander deel dat eigenlijk heel dicht bij Nederland ligt. Vreemd eigenlijk als je erover nadenkt, mijn focus ligt vaak op de Verenigde Staten, terwijl er dicht bij huis ook voldoende te leren en te beleven valt. In ieder geval heeft het werkbezoek aan Helsinki en de conferentie in Aarhus ervoor gezorgd dat ik interessante contacten heb gelegd, heb kunnen vertellen over wat wij in Nederland doen en hiermee deuren heb geopend voor samenwerkingsverbanden in de toekomst.