liber architecture group – moqub’s bibliotheek van dingen

Liber Architecture Group – dag 3

De laatste dag van deze conferentie is altijd een korte. Alleen het ochtendprogramma en dan om 13.00 uur klaar. Vandaag op het programma technische zaken zoals licht, bewegwijzering en opslag. Maar ook evaluaties. Van projecten nog niet zo lang geleden tot projecten van heel lang geleden.

daniela-pogade

Daniela Pogade van Textredaction in Berlijn gaf een overzicht van verschillende soorten bewegwijzering omdat tegenwoordig gebouwen niet meer zoals vroeger, gewoon te begrijpen zijn. Ze heeft een aantal aandachtspunten waar bewegwijzering aan moet voldoen:

moet ontwikkeld worden vanuit het inzicht van de gebruiker
reduceren tot de meest essentiële informatie
moet makkelijk aan te passen zijn, dus zonder al te veel moeite of geld
heb zowel aandacht voor binnen het gebouw als daarbuiten

Door middel van voorbeelden kregen wij les in waar je bewegwijzering allemaal kan plaatsen of verwachten. Welke kleuren je kan gebruiken en welke lettertypen. Het was een beginnetje. Ik had graag nog wat meer de diepte in gegaan als daar tijd voor was geweest.

jochem-usinger

Jochem Usinger (UKW Innenarchitekten Krefeld) was een erg grappige man die ook erg om zichzelf moest lachen. Hij gaf voorbeelden van hoe zijn bedrijf licht gebruikt in bibliotheken. Lekker schots en scheef en een beetje dwars. Het paste wel bij deze meneer. Ik heb in ieder geval erg om hem gelachen en als gevolg daarvan weinig aantekeningen gemaakt.

ulrich-niederer

Ulrich Niederer (de voorzitter van de Liber-LAG board en directeur van de Central and University ibrary Lucerne) vertelde over een project dat 36 jaar heeft geduurd en waarbij 5 bibliotheken gezamenlijk een opslag locatie hebben buiten de stad. In dit gebouw worden momenteel 3,1 miljoen volumes opgeslagen en er is ruimte voor groei naar 14 miljoen. Het is een high-tech inrichting met een robot die de boeken of tijdschriften ophaalt. Er heerst een lage luchtvochtigheid waar wel vragen over kwamen na de presentatie. Volgens de andere aanwezige Nederlanders en Belgen was deze luchtvochtigheid veel te laag. Maar misschien dat het in Zwitserland anders gaat.

De laatste sessie ging over post-evaluation, oftewel klopt datgene wat je hebt gedaan en zijn de gebruikers tevreden. Karen Latimer begon. Zij werkt voor de Queen’s University in Belfast en vertelde over een verbouwing die 6 jaar geleden heeft plaatsgevonden.

karen-latimer

Maar eerst gaf zij meer informatie over de IFLA Post-Occupancy-Evaluation. Deze enquête kan door iedereen gebruikt worden. 7 pagina’s aan vragen over het gebouw, de dienstverlening en de bevindingen. In 2015 is er een boek gepubliceerd met case-studies en deze enquête.

Karen vertelde over haar verbouwing die klaar was in 2009 waarbij een aantal kleine bibliotheken werd samengevoegd en waar de ICT op orde werd gebracht. Het bibliotheekgebouw ligt centraal op de campus en studenten weten het goed te vinden. Binnen no-time was het hele gebouw 24/7 open in plaats van 1 leeszaal, waarvan men eerst dacht dat dat voldoende zou zijn. Het meubilair is van goede kwaliteit en er is goede akoestiek in het gebouw. Toch waren er teveel informatiebalies die veel te groot zijn en te weinig studieplekken. De balies gaan nu dus plaatsmaken voor de studieplekken. Ook waren er niet voldoende groepswerkplekken en maken de toiletten teveel geluid. In de afgelopen jaren zijn er bijna 400 studieplekken bijgekomen. Als Karen geld genoeg zou hebben zou zijn graag het entreegebouw aanpakken en meer interactieve werkplekken creëren. En de toiletten aanpakken.

klaas-ulrich-werner

Ik had de Brain in Berlijn van de faculteit Humanistiek nog nooit eerder gezien maar wat een waanzinnig mooi gebouw is dit. Het hoort bij de Vrije Universiteit en is 10 jaar geleden gebouwd. Klaus Ulrich Werner nam ons mee in de evaluatie. Het gebouw telt ongeveer 650 studieplekken en is een heel compact gebouw. Het onderwijs dat deze studenten krijgen is heel erg gericht op essays schrijven en in stilte studeren en dus zijn er veel individuele plekken. Alleen werd tijdens de bouw al duidelijk dat er ook behoefte zou zijn aan samenwerkplekken en dat studenten meer elektronische materialen gebruiken en dat de boekenkasten dus wel weg kunnen. POE liet zien dat de locatie enorm wordt gewaardeerd en dat ook op details de bibliotheek het heel goed doet. Dat deze bibliotheek het zo goed doet is een reden geweest voor de universiteit om andere faculteitsbibliotheken ook een facelift te geven. Zij zijn geen 24/7 open maar wel tot 10 uur in de avond. De campus ligt nogal afgelegen van de stad waar de meeste studenten wonen en er zijn geen winkels in de buurt.

Na POE weet Klaus Ulrich dat ij iets moeten doen aan de zonering, dat zij boekenkasten weg moeten halen ten gunste van studieplekken en dat ze meer flexibiliteit nodig hebben om verschillende soorten leren te stimuleren. Zijn ultieme wens mocht hij geld hebben: een regenbestendig dak.

Als laatste kwam Jeremy Upton aan het woord van de Edinburgh University Library.

jeremy-upton

Hij vertelde over een gebouw waar ik in 2014 een bezoek aan bracht. Lees mijn verslag van dat bezoek hier. Dit gebouw staat al 50 jaar en wordt nog steeds heel intensief gebruikt. Tijdens een verbouwingstraject van 8 jaar werden de plannen gewijzigd met dank aan POE. In het gebouw vind je alleen boeken die relevant zijn voor de studie op dat moment. De erfgoed collectie is open en toegankelijk voor iedereen. Meteen achter de balie vind je de boeken die het meest gebruikt worden. En er is een grote diversiteit aan studieplekken.

space for engagement and conversation

De organisatie is flexibel genoeg om boekenkasten te vervangen door studieplekken en in 2016-2017 komen er nieuwe dingen zoals een makerspace en tentoonstellingsruimtes. De liften zijn en blijven een nachtmerrie en de ventilatie werkt ook niet optimaal. Maar toch is Jeremy erg tevreden over het gebruik en gaat hij de komende jaren gebruiken voor:

spaces to allow easier access to and interaction with resources
digital first
space support new forms of interpretation
place for community
student led learning

En toen was het weer voorbij. Het ging supersnel deze keer. Alle sprekers waren goed tot zeer goed. Er kwamen interessante discussies voorbij en Yvette en ik raakten niet uitgepraat. De presentaties zullen binnenkort online komen en ik zal de link aanvullen als het zover is.

Liber Architecture Group – dag 2

Vandaag was de dag van de architecten. Zo vertelde Francois J.V. Valentiny over de nieuwe bibliotheek van de universiteit van Luxembourgh.

Hij noemt het gebouw een dialoog tussen het verleden en heden. En in zijn ogen zal het een goed huwelijk zijn omdat iedereen een goed gevoel heeft bij het gebouw. Voor de bibliotheek wordt een oud industriegebouw getransformeerd. Het gebouw is 100 meter lang en 20 beter breed. Binnen worden zwevende eilanden gemaakt met studieplekken. Op de plaatjes ziet het er heel spectaculair uit maar het gebouw is nog niet af. We moeten deze dus op het lijstje voor het komende jaar zetten.

Clement Blanchet gebruikt veel plaatjes en doet nogal stoere uitspraken over duurzaamheid en groene gebouwen.

Hij zegt dat het niet langer gaat om een eenvoudig gebouw te ontwerpen, of een mooi gebouw. Nee het moet een gebouw zijn dat aan allerlei regels voldoet die te maken hebben met duurzaamheid en technologie. Voor hem als architect wordt het dan dus steeds lastiger om aan alle eisen en wensen te voldoen. Toch heeft hij een waanzinnig mooi gebouw ontworpen in Caen dat momenteel gebouwd wordt. Gebaseerd op de vorm van een kruis waarbij 4 bibliotheken met elkaar verbonden worden. Je zou dan denken de bibliotheken komen in de hoeken en de bruggen zijn de verbindende factoren. Maar nee, Blanchet gebruikte de bruggen als bibliotheek met een plein in het kruis in het midden. Waanzinnige afbeeldingen kwamen voorbij.

the library in itself is a city

De inrichting is flexibel zodat gebruikers mee kunnen helpen bij de inrichting. De jeugdafdeling zit bovenin zodat de kids op weg naar boven kunnen kijken welke kennis/informatie er nog allemaal voor ze is als ze ouder worden. De bibliotheek opent in december.

Na de lunch vertelde Ralf Coussee over de Krook in Gent. Ik was hier vorig jaar op bezoek dus verwijs ik even naar de post die ik toen schreef.

Heneghan Peng gaf ons een inkijkje in de bibliotheek van de Greenwich University.

Voormalig gesitueerd in drie gebouwen met een enorme rijke historie en nu in een nieuw gebouw.

the library is a place to meet, to learn, to reflect and to do

Het nieuwe gebouw zit op een logische plek, vlakbij het openbaar vervoer en in een straat waar studenten door heen lopen. Het gebouw is er ook om de straat een nieuw elan te geven. Het was een beetje een doodse straat geworden.

Als laatste architect was Heinrich Degelo aan de beurt. Hij is de architect van de UB van Freiburg. Hij vertelde dat het hier om een renovatie gaat en niet om het ontweren van een nieuw gebouw. En dat klopt natuurlijk ook wel. Toen alle muren en vloeren zijn verwijderd zijn de kolommen van de liften blijven staan.

En ook het depot is tijdens de renovatie in bedrijf gebleven. Dus terwijl de gaten in de vloer werden volgestort met beton liepen medewerkers in het depot om aangevraagde boeken op te halen. Ondenkbaar dat dit zo in Nederland zou gebeuren.
De bibliotheek is 24/7 open, alle dagen van het jaar. Er zijn 1200 stille studieplekken in leeszalen en 500 plekken om samen te werken of te overleggen. In tentamentijd worden er 300 plekken bijgemaakt. Het zijn grote open ruimtes die je op alle vloeren ziet. Er zijn geen muren gebruikt. Er is weinig geld voor onderhoud dus is er gekozen voor materialen die mooi oud worden. Degelo zei: het is geen schade als iets kapot gaat, dat heet patina. Is zijn natuurlijke materialen en sobere kleuren gekozen. De bezoekers en de boeken geven kleur aan de ruimte.

Antje Kellersohn (directeur van de UB van Freiburg) gaf ons nog wat bezoekersdata en uitleencijfers. En een dame van de meubelleverancier Brunner vertelde ons over Banc, het meubel dat speciaal voor deze bibliotheek is ontwikkeld. Met smalle pootjes zodat je goed onder de meubels schoon kan maken en hoge en lage rugleuningen.

De rondleiding die volgde zal ik in een aparte post beschrijven.

Uiteraard waren er vandaag ook presentaties van niet architecten. Zoals de presentatie van Hendrik Defoort die vertelde over het project van de UB in Gent. Zijn verhaal hoorde ik eind vorig jaar van Sylvia van Pethegem dus maakte ik nu weinig aantekeningen. Maar het blijft een enorm indrukwekkend verhaal.

Morgenochtend de laatste sessies. Over wat meer techische zaken als licht en bewegwijzering. En dan zaterdag naar de Vitra Campus en weer naar huis.

Liber Architecture Group – dag 1

Gister ben ik in Freiburg aangekomen na een autorit van een uur of 6. Yvette pikte me op in Maastricht en samen reden we met de auto naar Duitsland. We hadden onderweg enorme lol.

En vandaag begon de Liber Architecture Group conferentie met een bezoek aan de Quartier Vauban wijk.

In de stromende regen liepen we hierin rond en vertelde onze gids over de wijk. Deze wijk is 17 jaar geleden gebouwd door een groep sociaal geëngageerde en enorm milieubewuste mensen. Zij hebben heel goed nagedacht over het soort huizen (energie neutraal en vol met zonnepanelen) en het verkeersplan (geen auto’s in de wijk maar aan de rand in parkeergarages, veel fiets- en wandelpaden en ook veel groen).

Ondanks de regen was het heel fijn om hier rond te lopen. Yvette en ik gaan misschien vrijdagmiddag nog even terug om nog beter te kijken.

Na de lunch (lekkere wortelsoep) startte de eerste sessie die ging over user experience.

Graham Walton (Loughborough Universiteit) leidde ons door een aantal gebruikersonderzoeken (9 in totaal) en de methodologie daarachter. Verschillende groepen mensen doen dit soort onderzoeken en in deze gevallen waren het onderzoeken op 1 gebouw. Er werden wel verschillende methoden gebruikt en Walton meent dat de mix het beste resultaat heeft.

Ongeacht waar het onderzoek heeft plaatsgevonden, studenten laten hetzelfde gedrag zien. Ze laten spullen achter om hun plek te claimen, stilteplekken zijn favoriet maar studenten kiezen de plek die past bij datgene wat ze moeten doen, studenten houden er van om met meubilair te sjouwen en het elders te plaatsen, ze houden van grote tafels, de ICT faciliteiten beïnvloeden het gebruik van de ruimte en studenten hebben een voorkeur voor natuurlijk licht.

Walton heeft zelf veel gehad aan het onderzoek van Crook (moet ik nog even verder onderzoeken) waarin 4 soorten van social learning worden beschreven:
– focussed collaboration
– intermitted exchange
– serendipitous encounters
– ambient socialising

Het was leuk om te zien dat Walton 10 jaar lang foto’s maakte van dezelfde plekken in de library en deze kon vergelijken met elkaar. De verschillen waren groot. En hij vertelde over de eindeloze onderzoeken die zij in de afgelopen 10 jaar deden. Voor hem is benchmarking cruciaal en fijn om lange termijn trends te zien. Hij gebruikt graag onderzoeken van anderen om mensen te overtuigen. En zijn eigen onderzoeken om al die data te verzamelen. Maar zijn voornaamste boodschap: ga in dialoog met de gebruiker en gebruik eens een idee van hen.

Olaf Eigenbrodt (Hamburg State and University Library) die ik vorige keer ontmoette in Helsinki vertelde over user participation in the planning process. In zijn bibliotheek hebben ze UX en user driven innovation werkelijk omarmt en dat is heel mooi om te zien. Zij durven het experiment echt aan te gaan, zo laten zij bijvoorbeeld ruimtes leeg om te zien hoe studenten deze in gaan richten. Spullen halen de studenten uit de Library. Iemand in het publiek vroeg nog of ze ook spullen van huis meenamen maar dit was niet het geval 🙂 Studenten vonden het heel interessant om mee te denken maar sommigen methoden waren niet populair. Wat wel goed werkte was de Stabi’s next top model voor de keuze voor de beste stoel.

Agnes Mainka (Heinrich Heine University Dusseldorf) vertelde over bibliotheken die zij in haar vakantie bezocht had en dat bibliotheken verschillende soorten ruimtes in moeten richten. Haar focus was voornamelijk openbare bibliotheken en ik denk dat zij even gemist heeft wie er in het publiek zaten.

En als laatste spreker kwam Frederic Brodkom aan de beurt. Hij werkt in de Library of Science and Technologies van de Catholic University of Louvain. Hij vertelde over een van de bibliotheken waar een nieuw gebouw voor werd gezocht. Dit gebouw werd opengebroken om meet natuurlijk licht binnen te laten en hier werden 720 studieplekken gerealiseerd. Zij deden onderzoek volgens de sweeping methode en bevroegen studenten naar wie ben je, wat doe je hier en waar zit je. Ze liepen een jaar lang elke dag op verschillende tijden door de ruimte om deze meting uit te voeren.

Na deze sessies was er een receptie en kregen wij een film te zien van de nieuwbouw van de UB van Freiburg. Na het eten wandelden we hier nog even langs. Want zo in het donker is het wel een heel mooi gebouw.

voorbezoek voor de Liber Architecture Group

In het voorjaar van 2016 zal het Liber Architecture Group congres gehouden worden in Freiburg. Hier wordt namelijk deze zomer een gloednieuwe en erg bijzondere universiteitsbibliotheek geopend. Voor het congres worden altijd werkbezoeken georganiseerd en dit tripje was om te kijken naar die bibliotheken die we dan gaan aanbieden. Beide bibliotheken bevinden zich in Straatsburg. Ongeveer 1,5 uur treinen vanaf Freiburg.

ub1

De eerste bibliotheek die we bezochten is een combinatie van de Universiteitsbibliotheek van de Duitse Universiteit en de Nationale Bibliotheek. In de jaren ’50 werd deze bibliotheek voor het eerst gerenoveerd en nu een paar jaar geleden voltrok zich een tweede renovatie (2010-2014). De binnenkant van het gebouw was niet beschermd als monument en dus kon de architect doen wat hij wilde en er iets compleet nieuws van maken.

ub2

Het is een mooi en licht gebouw geworden met grote leeszalen waar iedereen welkom is, mits je lid bent geworden. De bibliotheek is 7 dagen per week open van 10-22 uur (behalve op zondag dan openen ze om 14 uur). De bovenste etage is een soort van overloop welke gesloten kan worden als het rustig is in het gebouw. Er zijn 660 werkplekken beschikbaar. Met (opvallend) weinig toiletten op de begane grond of helemaal bovenin het gebouw.

ub3

Op de eerste etage is een grote ruimte ingericht voor tentoonstellingen. Wat in Birmingham ook gebeurde, gebeurde hier ook, het gebouw wordt een toeristische attractie en dus worden er op zaterdag rondleidingen voor toeristen gegeven.

Een geheel andere bibliotheek die we hierna bezochten was de openbare bibliotheek – ook de Andre Malraux Public Library genoemd.

ob1 En als je denkt dat je wel eens een rode bibliotheek hebt gezien, think again. Het rood spat werkelijk van de muren, plafonds en vloeren. Je moet er maar tegen kunnen. Ik weet niet of ik dat zou kunnen.

ob2

Deze bibliotheek opende in 2008 in een wijk in opkomst. Het gebouw was vroeger een pakhuis. Hier is een modern gedeelte aan toegevoegd, eenmaal binnen zie je die scheiding niet. Per etage krijg je een gevoel of je wel of niet mag praten (ik vond het opvallend rustig, ook op de kinderafdeling). Ook hier iets bijzonders met de toiletten – vanwege de veiligheid zijn die alleen op de begane grond te vinden.

Er zijn 100 plekken met computers in deze bibliotheek te vinden, 24 tv’s (die goed gebruikt werden) en een gameroom (die ik overigens heb gemist). Er komen gemiddeld 3000 mensen per dag. Ze organiseren tentoonstellingen, rondleidingen, conferenties, live muziek, etc. Het is een levendig gebouw in, zoals gezegd, een wijk in opkomst. Niemand dacht dat in deze buitenwijk een bibliotheek het goed zou doen, maar ze doen het fantastisch.

ob4

Wil je beide bibliotheken bezoeken en de mooie nieuwe UB van Freiburg zien, blokkeer dan de week van 11 april 2016 in je agenda. Het zou leuk zijn als je meegaat. Je leert dan veel over nieuwe bibliotheken en herinrichtingen. De sprekers komen allemaal uit Europa en zijn super enthousiast over hun projecten. En Freiburg is met de trein maar 7 uurtjes vanaf Rotterdam. Goed te doen toch?

Ik heb meer foto’s gemaakt en deze op flickr gezet.

Liber Architecture Group – dag 4

Het was een mooie afsluitende dag vandaag. Of eigenlijk moet ik zeggen ochtend. We stopten precies om 13.00 uur volgens planning. In de eerste sessie kwamen twee sprekers aan het woord die vertelden over technische aspecten van twee nieuwbouw projecten (onder andere het Nationale Archief van Frankrijk) en daarna kwamen drie power ladies aan het woord; Wilma van Wezenbeek, Francine Houben en Anne Hannaford.

Francine verwoordde het mooi:

libraries are about activities instead of books

Het is iets waar ik de afgelopen week over het nagedacht en gesproken met veel mensen. Als je als bibliotheek meer wilt zijn dan stoelen en tafels, maar ook meer dan het gebouw, waar gaat het dan precies om. Wat verbindt de mensen die bij je komen. Bij de Aalto universiteitsbibliotheek zei Valeria Gryada dat je bij de supermarkt niet weet wie er naast je in de rij staat, misschien is het wel iemand die hetzelfde werk doet als jij. Op een seminar weet je dat je onder gelijkgestemden bent. In de bibliotheek ook. Daar kom je om te studeren. En dus moet je de plekken buiten het gebouw zo programmeren dat de mensen die er komen hetzelfde komen doen en van elkaar weten dat zij gelijkgestemd zijn. Overigens was Valeria er nog niet helemaal uit. Net als ik dat nog niet ben.

Welke stap we wel allebei hebben gemaakt is dat we vanuit persona’s werken. Een methodiek die door andere professies al vaak wordt toegepast maar die in de bibliotheek nog redelijk nieuw is. Echt vanuit de gebruiker redeneren en deze heel erg betrekken bij het ontwerpproces. Customer journeys maken hoort er ook bij.

wilma

Wilma liet vandaag in haar presentatie een filmpje zien over de Delftse persona’s en het concept van de living campus. Het filmpje is gemaakt door Marina Noordegraaf. Zij toverde met woorden waardoor we nu een aantal taglines hebben die heel goed bij mijn productgroep Open Spaces passen. Luister naar Wilma, dan hoor je wat ik bedoel.

Binnenkort komt er een artikel van Wilma en mij over bovenstaand onderwerp in een Duits tijdschrift. Het is een onderwerp dat mij momenteel erg bezighoudt. De 4 persona’s van de studenten zijn echt heel verschillend, ook al zijn ze allemaal op de 2 assen verdeeld. Je echt inleven in de personages doet je beseffen dat je ze niet allemaal in de bibliotheek krijgt en dat niet alle diensten voor allemaal even relevant zijn. Het geeft je een inkijkje in hun motivatie, als je echt je best doet om ze te willen begrijpen. En als je dat doet begrijp je ook beter wat wel en niet werkt voor een van de persona’s. Het is niet langer een one size fits all. Betekent dat dan dat je van alle diensten verschillende versies moet hebben. Nee dat denk ik niet. Ik denk wel dat je voor de ene persona een dienst aanbiedt en voor een andere persona een heel andere dienst.

Komen ze dan allemaal naar jouw bibliotheekgebouw. Nee. Dat geloof ik niet. Waar ik wel in geloof is dat de bibliotheek op de plekken waar ze dan wel komen iets kan doen voor deze groepen. Niet een faculteitsbibliotheek en ook niet een paar tafels en stoelen. Maar wel iets wat betekenis geeft. Wat dan dan ook mogen zijn.

Zoals gezegd ik denk er over, ik praat er met heel veel verschillende mensen over en ik denk nog meer. Het is een ingeslagen weg waar ik vertrouwen in heb. Ik ben er van overtuigd dat het werkt, ik weet alleen nog niet precies hoe. Maar over 2 jaar bij het volgende Liber Architecture Group seminar weet ik het wel. Dat is een uitdaging die ik graag met mezelf aan ga.

Wilma schreef op haar blog ook nog iets over het onderwerp. Een mooi concluderend citaat haal ik daar graag vandaan.

Concluding remarks: the library should not just reach out to its users, but put them central in their innovation process. Without interaction with other disciplines, other ideas, other people you will have no innovation. So make sure that you not only facilitate this process for your users, but also apply this to your own staff and actions. And always keep your eyes and ears open. You can add context and people will find their shared purpose in the library environment that suits them best.

En toen zat het er alweer op. Drie dagen bibliotheken en architecten en een mooi onderwerp. Fijn was dat veel mensen tot het laatste bleven, het is afschuwelijk als de zaal op vrijdag leegloopt en het was fijn dat dat niet gebeurde. Over 2 jaar dus weer. Waar precies dat is nog niet bekend. Wil je er bij zijn laat het mij weten dan geef ik een seintje als er meer bekend is. Heb je nog goede/mooi/interessante voorbeelden van heringerichte of nieuwe universiteitsbibliotheken laat het me dan ook weten dan neem ik dat mee in de voorbereidingen.

Meer foto’s van vandaag vind je hier.

Liber Architecture Group – dag 3

Vandaag dompelde ik me onder in kennis. Kennis van bibliotheekmensen, kennis van architecten en kennis van deelnemers aan de conferentie. Als ik niet een wandeling in de regen tijdens de lunchpauze had gemaakt had ik de hele dag binnen gezeten. Niet handig met zoveel kennis, daarvoor heb je namelijk een frisse blik nodig.

Een aantal presentaties gaven een inkijkje in materie die mij al bekend was. Het is dan lastig om geconcentreerd te blijven luisteren en aantekeningen te maken. Dat heb ik in het geval van de bibliotheek van Bulac die ik vorig jaar bezocht dan ook niet gedaan. Ook het verhaal van de nieuwe openbare bibliotheek van Helsinki hoorde ik ook al eerder. Ze zijn nog op zoek naar een deel van de financiering maar als dat rond is dan gaan ze vanaf volgend jaar bouwen. Voor mij is deze bibliotheek een reden om terug te komen naar deze mooie stad. De plannen zien er waanzinnig uit en in het voortraject is veel met de gebruikers gewerkt om er echt een bibliotheek van te maken die van iedereen is (en met nu al 2300 ideeen van het publiek een succes).

pl_helsinki

De ambitie is om 10.000 bezoekers per dag binnen te krijgen en ze denken dat dat gaat lukken omdat het in Finland heel gewoon is om naar de bibliotheek te gaan. Tuula Haavisto (de nieuwe directeur) vertelde over de ontwerpwedstrijd. Met 544 inzendingen moest ik even denken aan de tijd die dat heeft gekost om te beoordelen. Een Fins bedrijf won; ALA Architects. In het bibliotheekgebouw komen naast de usual suspect een cafe, een restaurant en verschillende maker spaces op de eerste etage, ook wel de nerd-attick genoemd. De bovenste verdieping van het gebouw wordt de book heaven.

lille

Het verhaal van Lille was nieuw. Hier wordt gebouwd aan een Innovation Learning Centre, ook wel Lilliad genaamd.

a learning centre which is part of a network of learning centres in the Nord-Pas de Calais area

Een plek waar niet alleen wetenschappers en studenten welkom zijn maar ook bedrijven en het algemene publiek. Met het learning centre willen ze een plek creeren die innovatie ondersteunt. De reden om als bibliotheek dit te willen is dat de studenten de innovation spirit niet geleerd wordt tijdens de studie. Een gat in de markt dus.

Maar niet alleen het leren van innovatie is belangrijk, ook het laten zien door middel van showcasing en tentoonstellingen en het ontwerpen van innovatie krijgt een plek. Hier gaat de bibliotheek 3 gebouwen voor inzetten:

1 rond gebouw voor events (2000m2)
1 rond gebouw voor Xperium (showcasing van onderzoek en innovatie – 300m2)
1 rond gebouw voor de bibliotheek met sociale en learning spaces

De drie ronde gebouwen zijn met elkaar verbonden en samen 10.000m2 ruimte bevatten. Ook komt er een cafe met 100 zitplaatsen en een zaal voor conferenties waar 400 mensen in passen. De drie gebouwen kunnen los van elkaar open worden gemaakt. In 2016 worden de gebouwen opgeleverd.

Een waanzinnig mooi gebouw is het nieuwe Library & Learning Centre dat Zaha Hadid ontwierp voor de Economie universiteit in Wenen en dat vorig jaar opende. Qua functionaliteiten geen schokkende dingen maar het gebouw is een plaatje. 42.000m2 wit. De architect maakte een fijne opmerking bij een foto van een betonnen muur. Dit was hoe hij het gebouw het liefste zag, puur, zonder gebruikers en meubliair.

Een verhaal dat ik eerder hoorde maar wat blijft inspireren is het verhaal van de openbare bibliotheek van Aarhus. Architect Elif Tinaztepe nam ons mee in de customer journey, de gesprekken met de gebruikers (11 user groups en 5 focus groups) en het proces.

aarhus

Het boek dat werd gemaakt naar aanleiding van alle co-creatie sessies met de gebruikers is tijdens het hele ontwerpproces een leidraad geweest voor de architecten. Gebruikers vroegen om open spaces en ruimtes die multifunctioneel gebruikt kunnen worden. Het is aan de bibliotheek om te zorgen dat deze plekken geen dode plekken worden dus moeten zij programmeren en organiseren. Dit architectenbureau deed ook de bibliotheek van Aberdeen. En ze gaan starten met de bibliotheek van Hallifax en Ningbo in China. Bij de laatste wedstrijd zijn zij echt gekozen door het publiek dat 50% van de stemmen in handen had. Bijzonder aan dit gebouw is dat er veel ruimte moet zijn om te bewegen. In China wonen veel mensen die, als ze in je gebouw komen, zich moeten kunnen verplaatsen.

Het Kaisa House, als laatste presentatie vandaag, moet je ervaren als je er op nog geen 100 meter afstand van bent. Ik deed dat vandaag 2x.

Een keer vanmiddag, met een officiele rondleiding.

kaisa3

En een keer vanavond, in het bijna donker, buiten openingstijden, met de directeur van de bibliotheek. Toen we een beveiliger tegen kwamen tijdens de rondleiding moest hij zich legitimeren 🙂

kaisa2

Meer foto’s van vandaag vind je hier.

Liber Architecture Group – dag 2

Vanmorgen begon de dag met een werkbezoek. Ik had gekozen voor de bibliotheek van het Parlement. Een gebouw dat net nieuw ingericht is met een bibliotheek die binnen een paar weken open gaat. Sommige meubels zaten nog in plastic. De bibliotheek wordt door verschillende groepen gebruikt. Uiteraard door medewerkers van de ministeries, maar ook door bedrijven. Er werken ongeveer 40 medewerkers en er worden per jaar ongeveer 80.000 uitleningen verzorgd.

leeszaal

Redenen voor de renovatie van de bibliotheek was om de ingang en de begane grond beter toegankelijk te maken, om 1 informatiebalie te realiseren op een meer zichtbare plek en om de gesloten kasten/collectie deels open te maken. Toen ze in het voortraject de gebruikers vroegen wat zij wilden was het antwoord een rustige leeszaal (58% van de gebruikers) en samenwerkplekken (36% van de gebruikers). Van de nieuwe samenwerkplek dacht ik dat het een vergaderruimte was. Ben dan ook benieuwd hoe deze in gebruik wordt genomen.

informatiebalie

Het bestaande meubilair werd voor het grootste deel hergebruikt en hergestoffeerd. Niet dat dit goedkoper is dan de aanschaf van nieuw meubilair maar omdat ze graag dingen willen behouden.

Wat ik niet goed begreep in deze bibliotheek heb ik proberen te vatten in deze foto.

hokjes

In een kleine kamer in de kelder stonden een groot aantal van deze kubussen of werkplekken die je voor een maand kan huren. Er was weinig daglicht in de kamer en het plafond zat laag. Ik voelde me opgesloten en kan me moeilijk voorstellen dat je hier voor je plezier een maand onderzoek doet. Maar het is een dienst die wordt gebruikt en die ze speciaal hebben teruggebracht.

Na de lunch begon de conferentie. De eerste lezingen gingen over het ontwerp van learning spaces en de werkplekken voor de medewerkers.

kirstilonka

Kirsti Lonka presenteerde de keynote. Ze had het over flow, dat je dit eerder krijgt in kleine groepen maar ook in de bibliotheek. Ook had ze het over hoe zij naar bibliotheken kijkt (vanuit een learning centre perspectief) maar als je goed naar haar luisterde dan was de bibliotheek toch voornamelijk de plek met de boeken. Over de digital natives vertelde ze de standaard dingen, over hoe ze leren en hoe ze altijd online zijn op mobiele devices. De Franse architect naast me kende het begrip niet. Hij vond het een interessant fenomeen.

Na de koffiepauze bespraken drie dames de werkplek van de toekomst. Anne-Maija Lukkari (een Finse architect en professor). De universiteit denkt sinds een jaar na over instructies om diensten te helpen bij het creeren van nieuwe werkplekken. Hiervoor ontwikkelen zij user profiles en ze hebben 4 verschillende gemaakt.
// the anchor
// the connector
// the gatherer
// the navigator vierprofielen

Waarvan de anchor het minst, en de navigator het meest mobiel is.
Bij de Viiki Campus, waar we gister waren, deden ze onderzoek. Van de groep medewerkers was 38% het type anchor.

Minna Andersson ging nog even verder op deze typologieen. Zij is van Martela, een meubelleverancier.

Zij ontwikkelen slimme meubels. Bijvoorbeeld een bureau dat je instellingen onthoud en met behulp van je medewerkerspas jouw voorkeuren instellingen overneemt.

De laatste spreekster van vandaag was Annette Franzkowiak van de universiteit van Hannover. Haar quote it’s not my-space it’s we-space zal ik onthouden. En ook discover / gather / analyse / create & share om wat je doet in ruimtes aan te geven en aan te geven dat je voor deze taken verschillende soorten ruimtes nodig hebt.

Meer foto’s van vandaag vind je hier.

Liber Architecture Group – dag 1

Vandaag startte de Liber Architecture Group conferentie in Helsinki met 3 werkbezoeken. De groep was te groot dus werden we over twee bussen verdeeld en deden we hetzelfde rondje tegenovergesteld. Ik begon bij de universiteitsbibliotheek van de Aalto University.

Nu was ik al 2x eerder bij deze bibliotheek geweest maar ik had nog niet eerder zo duidelijk het verhaal van de HUB’s gehoord. Valeria Gryada vertelde het. Voor de 20.000 studenten van deze universiteit testen zij momenteel verschillende soorten studieplekken op de campus zodat zij over 2 jaar, als het bibliotheekgebouw van Aalto wordt gerenoveerd/heringericht precies weten wat wel en wat niet werkt.

aalto

Twee jaar van experimenteren dus waarin zij alles kunnen doen. Samen met de gebruikers. Want die spelen in dit verhaal een centrale rol. Maar dan ook echt. De learning hub’s die ze samen met de gebruikers maken zijn prototypes. Het beta testen gebeurd ook in de ruimte. En ja, er mag gefaald worden. Het is toch allemaal maar tijdelijk. De gebruikers geven in deze fase informatie over hoe ze leren en wat ze nodig hebben. De bibliotheek monitort hoe alles wordt gebruikt.

aalto2

De verschillende learning hub’s op de campus worden gezien als een network of independent workspaces. Dat klinkt net even wat mooier in het Engels. De bibliotheek hoeft geen eigenaar te zijn van al deze hub’s, maar ze willen er wel een rol in spelen. Hoe dit er precies uitziet zijn ze nu aan het onderzoeken. Dat het iets met context en programmeren te maken heeft dat lijkt logisch. Maar ook heeft het te maken met het laten zien van de universiteit. Want er is niet echt een andere plek voor op de campus. De vernieuwde Aalto universiteitsbibliotheek wordt een learning centre met de learning hub’s er om heen. Inmiddels een 4000m2 learning centre netwerk dat elke dag groeit.

Binnenkort komt de presentatie van Valeria online, ik zal er dan naar toe linken want het is zeker de moeite waard van het even bekijken.
Na dit bezoek gingen we naar de Viiki Campus. Deze campus is een onderdeel van de Universiteit van Helsinki (de andere universiteit in de stad). Ook hier was ik eerder. En wat nog steeds opviel waren de enorme kasten met boeken. De dame die ons rondleidde gaf het toe, na 15 jaar in dit gebouw werd het tijd voor nieuwe inrichtingsplannen. Het zou iets kunnen worden met een learning centre maar precies wist ze het nog niet.

Hetzelfde gold eigenlijk voor het derde bezoek vandaag. De medische bibliotheek van de Universiteit van Helsinki. Een mooi gebouw, veel ramen en daglicht maar ook veel kasten met boeken. Ook hier plannen voor een nieuwe inrichting. De Finse studenten houden van ruimte, want met 1,5 meter per persoon zaten ze wat mij betreft erg ruim. Toch vonden ze zelf van niet en slaan ze het liefste een tafeltje over als het druk is. Tenzij het echt niet anders kan, dan kruipen ze naast elkaar.
medical
De plekken bij het raam zijn het minst populair. Vreemd als je bedenkt hoe vaak het donker is in dit land. Het had te maken met de stoelen. De stoelen bij de tafels middenin de bibliotheek zitten lekkerder. En als je studenten vraagt wat ze nog missen, dan is het eigelijk maar 1 ding, een cafe met fijne koffie en eten. Zodat ze nog langer in de bibliotheek kunnen blijven studeren.

Meer foto’s van vandaag vind je hier.

kom je ook naar Helsinki voor het Liber Architecture Group Seminar

Van 6 tot en met 9 mei vindt in Helsinki het Liber Architecure Group Seminar plaats met dit keer als thema Designing the Future: From Concepts to Library Buildings. Het seminar wordt gehost door de Universiteit van Helsinki en vindt plaats in het nieuw verbouwde bibliotheekgebouw Kaisa House aan de Fabianinkatu 33.

Het programma begint op 6 mei met het bezoek aan drie bibliotheken:

De dag erna zijn er bibliotheekbezoeken in de ochtend (The Sibelius Academy Library and Helsinki Music Centre OF The Helsinki University Library, Behavioural Sciences Library Minerva OF The Library of Parliament) en start ‘s middags het lezingenprogramma met sessies over learning spaces, trends in werkomgevingen voor medewerkers en technische aspecten van een bibliotheekgebouw. De derde dag staat in het teken van concept naar realisatie, waar loop je tegenaan, hoe gaan de processen, wat gebeurt er als je nieuwe of heringerichte gebouw een aantal jaren open is. ‘s Middags is het tijd voor de architecten, zij vertellen over hun projecten. De laatste dag wordt afgesloten met de veranderende rol van de (universiteits)bibliotheek.

Het is een inspirerend programma waar je zowel in vogelvlucht als in diepte bijgepraat wordt over de (universiteits)bibliotheek/learning centre van nu.

Meer informatie over het programma vind je hier. Deelname aan het seminar voor Liber leden is 250 euro of 300 euro als je geen lid bent van Liber of je na 15 april registreert. Ga je mee met de bibliotheekbezoeken op de eerste dag dan betaal je 60 euro extra.

Vorig jaar mocht ik al een kijkje nemen bij de te bezoeken bibliotheken. Mijn foto’s van deze trip staan hier.

op bezoek in parijs

Vorige week was ik drie dagen in Parijs om de Liber Architecture Group conferentie van volgend jaar voor te bereiden. Bij zo’n voorbereiding horen ook altijd werkbezoeken en er was weer genoeg te zien in Parijs.
We begonnen ‘s ochtends bij de bibliotheek van Bulac (een talenbibliotheek). Deze bibliotheek is geopend in het najaar van 2011.

De Bulac bibliotheek is een samenvoeging van 8 partijen en daarmee bijzonder te noemen. In het gebouw zijn er een kleine 400 studie/werkplekken. In open ruimtes, maar ook in te reserveren groepruimtes. Sommigen van deze groepsruimtes liggen in een gang die afzonderlijk van de bibliotheek te bezoeken is en dus 24/7 (inclusief koffie) toegankelijk is. Een bijzonder concept wat het overwegen zeker waard is.

Na het bezoek aan de Bulac bibliotheek gingen we lunchen bij de Frog & the Britisch Library, een leuke pub om de hoek van de nationale bibliotheek van Frankrijk.

Het nieuwe gebouw van het Nationaal Archief stond als tweede bezoek op het programma. Een onwijs groot gebouw met heel veel opslagruimte voor documenten en een grote leeszaal (160 plekken). Het gebouw is een ontwerp van de Italiaanse architecten Massimiliano and Doriana Fuksas. Het gebouw wordt in twee delen gescheiden door een waterpartij met een kunstwerk.

We namen een kijken in de archieven, zagen rolkasten voor kaarten en witte markeringen op de vloer om aan te geven hoe de automatische deuren opgaan. In het restauratie-atelier zag ik een kast met mooie merkstempels en werd ik blij van gekleurde lockers.

Aan het einde van de middag namen we nog even een kijkje in de nieuw ingerichte universiteitsbibliotheek van de universiteit van Sorbonne. Deze wordt binnenkort geopend en dus lagen er nog bouwmaterialen, plastics en viezigheid op de grond. De leeszaal is indrukwekkend. Ook met het nieuwe meubilair.

De volgende dag hebben wij het programma voor de Liber Architecture Group conferentie afgemaakt. Volgend jaar vindt deze plaats in Helsinki (6-9 mei). En heeft als titel Designing the Future: from concepts to Library Buildings. Wil je erbij zijn houd dan de website in de gaten.

Meer foto’s van dit bezoek aan Parijs, vind je in deze set op Flickr.