Antony Gormley – Between you and me

Vorige week schreef ik al over de tentoonstelling van Antony Gormley die vanaf morgen in de Kunsthal in Rotterdam te zien is. Vanmiddag liep de kunstenaar met de pers door de zalen en ik, ik mocht erbij zijn! Samen met ongeveer 15 andere mensen kreeg ik een privérondleiding van Gormley himself.

De belevenis begon al toen ik op de fiets naar de Kunsthal reed. Bovenop het Nai, Boijmans van Beuningen, het Erasmus MC, het Natuurhistorische Museum en de Hogeschool Rotterdam zag ik de eerste beelden al staan (onderdeel van Event Horizon). Manshoge beelden, gemaakt van een mal van het lijf van de Gormley zelf. Die op het ziekenhuis ziet er erg nietig uit, zo op dat hoge witte gebouw. Op de Kunsthal zelf staat ook een beeld en ook op de gebouwen richting de Maas, zoals de Euromast. Vijftien in totaal. Een bijzondere manier om het bekijken van een tentoonstelling te beginnen.

Om 15.00 uur komt Gormley het auditorium waar de pers zit te wachten binnen. Zijn stem is duidelijk en helder. Hij neemt ons mee naar de zaal. Als een ware gids vertelt hij over de beelden die wij te zien krijgen en begint met een beeld dat buiten staat op de rolstoeltoegang van het museum. Het beeld dat hier zou komen te staan is vervangen door een nieuw gemaakt beeld omdat dat het eerste beeld (met benen gesloten) telkens omviel vanwege de schuinte van de rolstoeltoegang. Het beeld heet Reflection en de kunstenaar staat er even bij stil. Met zijn allen kijken wij toe hoe een bezoekster het beeld bekijkt, zodra zij ons doorheeft loopt zij gauw door.

Met de tentoonstelling Between you and me refereert Gormley aan de meest basale kunstvorm; het afbeelden van de mens. Met zijn beelden maakt de kunstenaar ons bewust van de ruimte die wij als mensen innemen in de wereld waarin wij leven. Daarbij spelen binnen en buiten een belangrijke rol. Of zoals de kunstenaar het zegt: het lichaam van de mens behoort meer toe aan de toeschouwer dan aan de eigenaar. De Kunsthal is als museum heel bijzonder, de zalen zijn groot, licht en ruim. Een kunstenaar als Gormley is hier dus zeker op zijn plaats. Zijn installaties Critical Mass II (60 gietijzeren afgietsels van Gormley’s lichaam in verschillende houdingen) en Allotment II lijken gemaakt voor de ruimte waarbij bij beide installaties is gelet op de architectuur van de Kunsthal.

Het werk Allotment II bestaat uit 300 levensgrote betonnen elementen (ik dacht echt dat ze van hout waren maar volgens het persbericht is het beton). Deze elementen stellen mensen voor, vrouwen, mannen en
kinderen in de leeftijd van 1,5 tot 80 jaar. Zij zijn opgesteld zoals zij leven, in een stad, met pleintjes, straten en donkere hoekjes. Je kan in het kunstwerk rondlopen of het vanaf een balkon bekijken. De gaten in de elementen stellen het gezicht voor en andere gaten die zich in het lichaam bevinden. Sommige elementen hebben een donkere laag over zich heen lopen. Het werd onduidelijk waarom dit zo is en het vragen aan Gormley durfde ik niet echt. Gelukkig is daar de persmap waarin (in het Engels dat wel) staat: As with living beings, they have been marked by time. Accidental stains and splashes – water, tar and bird droppings – have given them additional, unplanned characteristics.

Gormley zegt over dit werk.

De elementen zijn bunkers voor individuen. Zij zijn opgesteld als een verticale stad daarmee architectuur binnen architectuur weergegeven. Alle elementen zijn uniek, de proporties zijn gerelateerd aan echte mensenlichamen van inwoners van de stad Malmö. Als je in het kunstwerk loopt denk je na over relaties en hoe de personen zijn gearrangeerd.

Het volgende werk waar Gormley ons mee naartoe neemt is er een van stukjes brood die in een lijn op de grond liggen. De kunstenaar heeft in elk stukje brood gehapt en het vormgegeven. Het lijkt mij dat dit kunstwerk het niet lang overleefd, het valt niet genoeg op en dus lopen mensen er door heen. Zoals ook iemand vanmiddag heeft gedaan. Het leek de kunstenaar niet te deren en de beveiliging gelukkig ook niet.

Naast de broodlijn liggen nog een mensfiguur met slangen uit zijn lichaam (Sovereign State) en een lichaam dat aan de muur lijkt geplakt en buikspieroefeningen doet (Lock I). Maar ook een vlak op de vloer (Floor) dat lijkt op een stuk huid en een stapel zaden (Seeds). Het mooiste stuk in dit deel van de zaal is toch wel een van de nieuwste werken van Gormley, Quantum Cloud genaamd. Geen mensfiguur maar een vierkant van roestvaste stalen pinnen die een algoritmisch veldpatroon voorstelt. Levensgevaarlijk als je hier met kinderen rondloopt maar ontzettend mooi om te zien. Toch heeft dit beeld wel met het menselijk lichaam te maken. Gormely zegt hierover namelijk:

What I try to show is the space where the body was, not to represent the body itself.

De beelden in de tussenruimte zijn een rustpunt na de witte stad en het werk dat nog komt, Critical Mass II. Dit laatste werk laat in 60 mensfiguren in allerlei verschillende posities (12 in totaal van liggend naar staand) een lexicon van lichaamstaal zien. Hoe de bezoeker de beelden ervaart heeft alles te maken met hoe zij geörienteerd zijn. Een knielend figuur dat achteruit gevallen is kan er uit zien als hysterisch. De beelden die aan het plafond hangen zien er toch vreemd uit, alsof er iemand is opgehangen. Een deel van de beelden ligt buiten op straat, gelukkig wel onder een afdak. Een enorme regenbui vanmiddag zorgde ervoor dat de beelden al direct gebruikt werden, als bankje welteverstaan.

De kunstenaar kon er gelukkig om glimlachen.

Wat mij opviel vanmiddag is dat sommige journalisten zich ongegeneerd opdringen aan de kunstenaar. Anderen nemen meer afstand en luisteren geboeid naar wat hij te vertellen heeft. Er worden vragen gesteld en Gormley wordt geïnterviewd, de sfeer is positief en ontspannen. Toch kan ik het niet laten om mijn gevoel te relateren aan het gevoel dat ik had toen ik voor het eerst een werk van Gormley zag. Een van de fields in de kathedraal Salisbury. Van dat werk werd ik stil, heel erg stil. Ik ben het ook nooit vergeten. De werken die ik vanmiddag zag vond ik mooi, bijzonder ook, maar stil werd ik er niet van. De tentoonstelling geeft een goed overzicht van oud en nieuw werk, misschien iets teveel oud en te weinig nieuw. Maar met het ene nieuwe werk laat Gormley wel zien waar hij momenteel mee bezig is.

De laatste jaren, na mijn afstuderen, is de kunsthistoricus in mij gaan slapen. Met de tentoonstelling van vanmiddag is zij weer ontwaakt. Ik vind het nog steeds leuk om in een museum te lopen, helemaal als de kunstenaar uitleg geeft bij zijn werk. Als je hier alleen zou lopen mis je gewoon teveel informatie, je kan erover lezen maar dat is toch anders. Ik ben de Kunsthal daarom ook zeer dankbaar dat zij mij de kans heeft gegeven om weer even met de kunsthistoricus in mij in contact te komen. Het was een bijzondere ervaring.

Meer foto’s van Gormley en zijn werk staan op Flickr.

Antony Gormley – Between you and me / 12 juli t/m 14 september 2008 – Kunsthal Rotterdam
Meer info: www.kunsthal.nl of 010-44000301