En toen zat het er al weer op, mijn werkbezoek aan Helsinki. Twee volle dagen waarbinnen ik verschillende bibliotheken van binnen zag en sprak met mensen die, net als wij in Nederland, innovatieve en creatieve ideeen hebben.
Dag 1 begon met een bezoek aan de bibliotheek van de Technische Universiteit. Deze universiteit ligt net buiten Helsinki, in Otaniemi / Espoo. Een aantal van de gebouwen op de campus (zo ook de bibliotheek) zijn ontworpen door de beroemde architect Alvar Aalto. En dit brengt direct een probleem met zich mee, want hoe ga je dit nationale erfgoed aanpassen aan de wensen van vandaag zonder het gebouw van zijn “ziel” te ontdoen. Aalto’s architectuur staat bekend om het gebruik van wit, hout en licht. Zo komt het licht in de centrale hal op een ingenieuze manier het gebouw binnen en wordt er gebruik gemaakt van indirect daglicht dat reflecteert op de witte wanden. In de bibliotheek ontmoette ik Marja Malmgrenn die mij eigenlijk direct naar Irma Pasanen (Associate Director for Information Services) bracht.
Irma vertelde mij over de plannen van de Finse overheid om universiteiten en hogescholen meer met elkaar samen te laten werken. Voor de Technische Universiteit van Helsinki betekent dit dat zij onderdeel worden van de Aalto University (een samenvoeging van de Helsinki School of Economics, de University of Art & Design en de Technische Universiteit Helsinki). Momenteel zijn zij aan het wachten op besluitvorming van de regering en de inrichting van de organisatiestructuur van de nieuwe universiteit. Tot die tijd staat de bibliotheek als het ware stil, niet wetende wat de toekomst zal brengen. Dus worden er nog wel kleine projecten gestart, maar de grote projecten blijven even liggen. En dan is er ook nog het onderdeel de financien. De universiteit wordt gesubsidieerd door de overheid, maar in de nieuwe situatie is het de bedoeling dat et bedrijfsleven deze taak op zich gaat nemen.
Onzekere tijden dus voor de bibliotheek. Men weet wel zeker dat er geen mensen uit moeten, maar taken gaan verschuiven, dienstverlening wordt aangepast en wanneer nu precies… dat is nog niet geheel duidelijk.
Toch wordt er wel steeds nagedacht over nieuwe technologie en diensten. Zo heeft Irma bijvoorbeeld alle oudere stafleden (40+ ers) een kleine laptop gegeven. In ruil hiervoor moesten zij zich op facebook aanmelden, een twitter account nemen, eigenlijk 23 dingen doen maar op de eigen laptop. De jongere stafleden deden de begeleiding en hielpen waar nodig. Irma vertelde dat zij iedereen wil mee laten denken over nieuwe toepassingen voor de bibliotheek en dit was een interessante manier om dat te doen.
Nationale Bibliotheek Finland
Na de lunch had ik een afspraak met Liisa Savolainen (Director Research Library Services) van de Nationale Bibliotheek van Finland. Ik moest mijn tas en jas achterlaten bij de (gelukkig) bewaakte garderobe. Mijn camera mocht ik wel mee nemen. En dat was maar goed ook want er was genoeg moois te zien in deze bibliotheek.
Liisa bracht mij terug in de tijd, in de tijd van de overheersing van Finland door Zweden en Rusland en de tijd van de oorlogen en de verzelfstandiging.Wat mij opviel is dat wij in Nederland zo weinig leren over Scandinavie. Tijdens geschiedenislessen komen Frankrijk, Engeland en Spanje ruimschoots aan bod maar Scandinavische landen blijven onderbelicht en dat is toch wel jammer. Ook deze landen hebben een bijzondere en interessante geschiedenis die zeker de moeite waard is om te bestuderen.
De collectie van de Nationale Bibliotheek bestaat uiteraard uit boeken (2,9 miljoen) maar ook uit muziek, aangezien hier ook het National Sound Archive (150.000 opnamen en 50.000 bladmuziek) zich bevindt. Maak ook speciale collecties zoals Russische en Amerikaanse collectie hebben een plaatsje gekregen. Liisa zei het heel mooi, hier is het waar Oost West ontmoet. In totaal werken in deze bibliotheek 79 personen. Per jaar ontvangt deze bibliotheek 200.000 bezoekers. Zij kunnen ongeveer de helft van de collectie in de kasten vinden, de overige helft bevindt zich in het magazijn dat in vier verdiepingen onder het gebouw bewaard wordt.
Het totale jaarbudget van deze bibliotheek is ongeveer 19 miljoen euro. Waarvan 80% door de overheid wordt gefinancierd en 20% van de universiteit afkomstig is. Nog niet zolang geleden heette de Nationale Bibliotheek ook de Universiteitsbibliotheek van Helsinki.
En na een uitgebreide rondleiding door Liisa werd ik opgehaald door Nicola Nykopp (Planning Officer) van de Universiteit van Helsinki.
Universiteit van Helsinki
Nicola nam mij mee naar drie verschillende gebouwen. De eerste die wij bezochten was het Learning Centre Minerva.
Gebouwd in 2005, licht en open en een fijne plek om te vertoeven. De bibliotheken in Helsini gebruiken geen RFID maar gewoon de barcodes waarmee de gebruikers zelf boeken kunnen uitchecken. Het Learning Centre Minerva heeft naast studieplekken, ook groepswerkplekken en een speciale afgesloten ruimte voor de naslagwerken. Hier kun je rustig lezen en zijn laptops niet welkom. Op de benedenverdieping vonden wij de tijdschriften in kasten op wielen. Nicola vertelde dat deze kasten verplaatsbaar zijn zodat als er een feestje of een lezing wordt gegeven de ruimte gemakkelijk leeggemaakt kan worden.
Na het bezoek aan Learning Centre Minerva gingen wij naar het Learning Centre Aleksandria. Dit gebouw was is net nieuw en past prima in het plaatje dat binnen nu en 2 jaar onstaat als de Undergraduate Library wordt verbouwd en de parkeergarage naast de beide gebouwen wordt geconfisceerd om vervolgens een hele mooie grote nieuwe bibliotheek te bouwen. In dit nieuwe gebouw komen de faculteitsbibliotheken dan allemaal samen (met uitzondering van Learning Centre Minerva). Nicola mag als Planning Officer zorgen dat dit proces gladjes verloopt.
Wat mij opviel in het Learning Centre Aleksandria was onder andere deze stoel:
In het Learning Centre mag namelijk niet getelefoneerd worden behalve in de trappenhuizen en in deze speciaal ontworpen stoelen. Niet dat het helpt overigens, de stoelen staan met de open kant naar de open ruimte van het gebouw zodat een gesprek weergalmd wordt. Maar het idee is zeker origineel. Ook origineel vond ik de verrijdbare lockers. Kleine kastjes op wielen waar je je spulletjes in kan bewaren en die je voor langere tijd kan gebruiken.
Wat mij ook opviel is dat er veel plekken zijn om rustig te lezen. Maar volgens Nicola is het bij lange na niet genoeg en de studenten willen meer rustige plekken. Dus plekken om alleen te lezen waar een laptop verboden is. Overigens was dit de eerste bibliotheek waar het lekker druk was. In de andere bibliotheken die ik bezocht kon je een kanon afschieten. Niet vreemd als je je bedenkt dat het zomerseizoen in Helsinki al is begonnen en veel studenten genieten van hun vakantie.
De Undergraduate Library bevindt zich naast het Learning Centre Aleksandria en ook al was deze bibliotheek bijna geheel ontmanteld wilde ik toch graag een kijkje nemen. En toen zag ik dit:
Geweldig!! De directeur die oproept om stil te zijn en niet te telefoneren. Nicola vertelde mij dat ook andere bibliotheken zo’n standaard wilden zodat de directeur nu op verschillende plekken in het land te zien is.
Na dit laatste bezoek nam Nicole mij mee naar haar kantoor om me de nieuwbouwplannen te laten zien en nog wat te kletsen over nieuwe concepten. Bijzonder om te horen vond ik dat de tender die is uitgeschreven voor het nieuwe gebouw gewonnen is door een jong architectenteam dat zich als enige had laten informeren door medewerkers van een bibliotheek. Deze architecten zaten niet bij de groep architecten die van te voren geselecteerd waren om mee te doen maar melden zichzelf aan naar aanleiding van de Europese aanbesteding. En na het zien van de tekeningen en impressie kan ik alleen maar zeggen dat ik begrijp waarom zij gewonnen hebben, het nieuwe gebouw gaat er waanzinnig uitzien. Ik denk dat ik over een paar jaar weer terugkeer naar Helsinki om het eindresultaat te bewonderen.
Nicola schreef bijna direct na mijn bezoek een blogpost (inclusief foto die zij van mij maakte) waarin ongeveer staat dat ik langs ben geweest en wat ik doe.